Eugeniusz
Jakubas, Zamość 2012
Długość życia
w parafii Nasiechowice w XVIII, XIX i XXI wieku
Spis treści
1.
Informacje
ogólne o parafii.
2.
Średni
wiek żyjących mieszkańców parafii Nasiechowice w XVIII wieku.
3.
Przyrost
naturalny oraz średnia liczba urodzeń i zgonów w latach 1811 – 1869
4.
Zestaw
danych o długości życia mieszkańców w
latach 1811 – 1869
5.
Obliczenie
średniej długości życia w parafii Nasiechowice w latach 1811 – 1869
6.
Czy
średnia 24,83 lat oznacza, że większość mieszkańców umierała w wieku około 24 -
25 lat?
7.
Obliczenia
i wykresy na danych zgrupowanych.
8.
Umieralność
w 2009 roku.
9.
Porównanie
wykresów częstości zgonów z krzywą normalną.
10.
Czy
współczesna populacja ludzi ma cechy populacji normalnej?
11.
Umieralność
mężczyzn a umieralność kobiet w XIX wieku.
12.
Krzywe
wymierania w XIX i w XXI wieku.
13.
Wpływ
epidemii cholery na średnią długość życia.
14.
Długość
życia moich przodków.
15.
Podsumowanie.
16.
Źródła.
1. Informacje ogólne o parafii
Parafia
Nasiechowice – mapka z początku XIX wieku.
W XIX
wieku parafia Nasiechowice należała do powiatu Miechów, woj. kieleckie (obecnie
małopolskie). W skład parafii wchodziły miejscowości:
Dziewięciele – w 1827 roku
187 osób w 29 domach; w 1878 roku 286 osób w 42 domach;
Miechowice
– brak danych;
Nasiechowice
– w 1827 roku 380 osób w 54 domach;
Piotrowice
– 5 zagród bez roli, 3 komorników, 10 osadników z rodzinami;
Pojałowice
– w 1827 roku 315 osób w 25 domach;
Zagaje
– 266 mórg ziemi;
Zarogów
- w 1827 roku 193 osoby w 34 domach.
Powyższe
dane pochodzą ze Słownika Geograficznego i wynika z nich, że w XIX wieku w
parafii Nasiechowice w jednym domu mieszkało średnio 8 osób. Słownik podaje
również, że kościół parafialny w Nasiechowicach skupiał 1474 dusze, ale nie jest podane, jakiego roku dotyczy ta liczba.
W
XIX wieku wsie Nasiechowice, Miechowice, Dziwięciele
i Pojałowice były własnościami duchowieństwa świeckiego, natomiast wsie
Zarogów, Zagaje i Piotrowice były własnościami szlacheckimi. Kościół w
Nasiechowicach istniał od XIII wieku, był tu również dwór szlachecki i karczma.
W Dziewięciołach, Zarogowie i Pojałowicach były dwory.
Parafia
Nasiechowice sąsiadowała z parafiami: Racławice, Kalina Wielka, Miechów, Sławice, Prandocin, Zielenice,
Wrocimowice.
2. Średni wiek żyjących mieszkańców parafii
Nasiechowice w XVIII wieku.
Pod
koniec XVIII wieku, w 1791 roku, proboszcz parafii Nasiechowice ks. P. Trąbski przeprowadził spis mieszkańców poszczególnych wsi należących
do parafii i oprócz imienia i nazwiska zanotował wiek każdej osoby w dniu spisu. Oto zestaw 868 liczb
uporządkowanych rosnąco, przedstawiający wiek poszczególnych mieszkańców
parafii Nasiechowice:
1,
1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1,
1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2,
2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3,
3, 3, 3, 3, 3, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 5, 5, 5, 5,
5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 6,
6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7,
7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 8, 8, 8,
8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9,
9, 9, 9, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10,
10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11,
11, 11, 11, 11, 11, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12,
12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13,
13, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15,
15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15,
15, 15, 15, 15, 15, 15, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16,
16, 16, 16, 16, 17, 17, 17, 17, 17, 17, 17, 17, 17, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18,
18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 19, 19, 19, 19,
19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19,
19, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20,
20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 21, 21, 21, 21, 21, 21, 21,
22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22,
22, 22, 22, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23,
24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 25, 25, 25, 25, 25, 25,
25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26,
26, 26, 26, 26, 26, 26, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 28,
28, 28, 28, 28, 29, 29, 29, 29, 29, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30,
30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 31, 31, 31, 31,
31, 31, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32,
32, 32, 33, 33, 33, 33, 33, 33, 34, 34, 34, 34, 34, 34, 34, 34, 34, 35, 35, 35,
35, 35, 35, 35, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36,
36, 36, 36, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 38, 38, 39, 39, 39, 39,
39, 39, 39, 39, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 41, 41, 41, 42, 42,
42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 43, 43, 43, 43, 43,
43, 43, 43, 44, 44, 45, 45, 45, 45, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46,
46, 46, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47,
47, 48, 48, 48, 48, 48, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 50, 50, 50,
50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 51, 51, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52,
52, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 54, 54, 54, 55, 55, 55, 55, 56, 56, 56, 56, 56, 56,
56, 56, 56, 59, 59, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 61, 61, 61, 62,
62, 62, 62, 62, 62, 62, 62, 62, 63, 63, 63, 65, 67, 67, 67, 70, 70, 70, 70, 70,
70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 80, 80, 82
Sumując wszystkie liczby w powyższym
wykazie i dzieląc otrzymaną sumę przez 868, otrzymujemy średni wiek mieszkańca
parafii Nasiechowice w 1791 roku wynoszący 24
lata.
Poniższy wykres przedstawia liczbę mieszkańców w poszczególnych przedziałach wiekowych 0-10, 11-20, itd.
Średnia
24 lata może być pocieszająca, świadczy bowiem o tym, że
społeczeństwo parafii Nasiechowice było młode, a zatem prężne i zdrowe, dające
gwarancje rozwoju rodzin i poszczególnych wsi. Niestety, dalsze rozdziały
niniejszego artykułu zaprzeczą temu wnioskowi.
Dla
porównania ze współczesnymi czasami, przedstawiono poniżej liczbę mieszkańców
Polski w 1998 roku w poszczególnych przedziałach wiekowych 0-10, 11-20, itd.
Z
powyższego wykresu wynika, że współczesne społeczeństwo Polski nie jest tak
młode jak w dawnych czasach, średni wiek osób żyjących w 1998 roku wynosił 36 lat. Zobaczymy jednak w dalszych
rozdziałach, że inne parametry przeżywania współczesnych społeczeństw są zdecydowanie
korzystniejsze.
3.
Przyrost
naturalny oraz średnia liczba urodzeń i zgonów w latach 1811 –
1869
Wykonując
indeksację metryk urodzenia, ślubów i zgonów parafii Nasiechowice uzyskałem
szereg danych ogólnych i szczegółowych z lat 1811 - 1869. (Dziękuję Kornelii
Major, Leszkowi Ćwiklińskiemu i pozostałym członkom ich zespołu za sfotografowanie
ksiąg Nasiechowic znajdujących się w AD Kielce oraz dziękuję PTG za
udostępnienie skanów do indeksacji.)
Tabela
1 przedstawia ogólne dane dotyczące urodzeń i zgonów.
Tabela
1. Parafia Nasiechowice - dane ogólne z 59 lat 1811 - 1869 |
||||
|
Kobiety |
Mężczyźni |
Razem |
Średnia roczna |
Urodzenia |
1352 |
1417 |
2809 |
48 |
Zgony |
1066 |
1050 |
2116 |
36 |
Z
tabeli 1 wynika, że przyrost naturalny w latach 1811 – 1869 wyniósł 693 osoby,
czyli średnio w każdym roku przyrost wynosił 12 osób. Liczba ta nie jest dokładna, ponieważ nie wiemy ile osób
spośród zmarłych to osadnicy przybyli z innych parafii. Z tych danych nie można
również obliczyć współczynnika procentowego przyrostu naturalnego, ponieważ nie
jest znana liczba mieszkańców parafii w latach 1811 – 1869.
Poniższy
wykres przedstawia liczbę urodzeń i liczbę zgonów w poszczególnych latach oraz
średnie roczne.
Średnia
roczna liczby urodzeń wynosi 48. Najwięcej (84 osoby) urodziło się w 1867 roku,
najmniej (22 osoby) w roku 1855. Średnia
roczna liczby zgonów wynosi 36. Najwięcej zgonów (110 osób) było 1847 roku i
stało się to z powodu epidemii cholery, która nawiedziła parafię Nasiechowice w
latach 1847-49. Najmniej zgonów (12 osób) było w roku 1859. Najstarszym mieszkańcem
była Zofia Zawadzka, zmarła w 1866 roku w wieku 94 lat w Dziewięciołach „we
dworze na łasce zostająca”.
4. Zestaw danych o długości życia mieszkańców parafii
Nasiechowice w latach 1811 – 1869
Indeksując
2116 metryk zgonów z lat 1811 – 1869 wynotowałem dla każdej osoby długość życia
(wiek zgonu). Poniższy zestaw przedstawia te 2116 liczb, uporządkowane rosnąco.
0, 0, 0, 0.003,
0.003, 0.003, 0.003, 0.003, 0.003, 0.003, 0.005, 0.008, 0.008, 0.008, 0.008, 0.008,
0.008, 0.008, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01,
0.01, 0.01, 0.01, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02,
0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02,
0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02,
0.02, 0.02, 0.02, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03,
0.03, 0.03, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04,
0.04, 0.05, 0.05, 0.05, 0.05, 0.05, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06,
0.06, 0.06, 0.06, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08,
0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1,
0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2,
0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2,
0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2,
0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.3,
0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3,
0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.4,
0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4,
0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5,
0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5,
0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5,
0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5,
0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.7, 0.7, 0.7,
0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7,
0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7,
0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8,
0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1,
1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1,
1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1,
1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1,
1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1.5, 1.5,
1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5,
1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5,
1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5,
2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2,
2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2,
2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2,
2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2,
2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2,
2, 2.5, 2.5, 2.5, 2.5, 2.5, 2.5, 2.5, 2.5, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3,
3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3,
3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3,
3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3.5,
3.5, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4,
4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4,
4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5,
5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 6, 6,
6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6,
6, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7,
7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8,
8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9,
9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 10, 10, 10, 10,
10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10,
10, 10, 10, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12,
12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13,
13, 13, 13, 13, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 15, 15, 15, 15,
15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 17, 17, 17,
18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 20, 20, 20, 20, 20, 20,
20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 21, 21, 21, 21, 21,
21, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 23, 23, 23,
23, 23, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 25, 25, 25, 25, 25, 25,
25, 25, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 27, 27, 27, 27, 27, 27,
27, 27, 27, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 29, 29,
29, 29, 29, 29, 29, 29, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30,
30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30,
30, 30, 31, 31, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32,
32, 32, 32, 32, 32, 33, 33, 33, 33, 33, 33, 33, 33, 34, 35, 35, 35, 35, 35, 35,
35, 35, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36,
36, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 38,
38, 38, 38, 38, 38, 38, 39, 39, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40,
40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40,
40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40,
40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 41, 42,
42, 42, 42, 42, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 44, 44, 44, 44,
44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45,
45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45,
45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46,
46, 46, 46, 46, 46, 46, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 48, 48, 48, 48,
48, 48, 48, 48, 48, 48, 48, 49, 49, 49, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50,
50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50,
50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50,
50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50,
50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50,
50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 51, 51, 51, 51, 52, 52, 52, 52, 52, 52,
52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53,
54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 55, 55, 55, 55, 55,
55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55,
55, 55, 55, 55, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56,
56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 57, 57, 57, 57, 57, 57, 57, 58, 58, 58,
58, 58, 58, 58, 58, 59, 59, 59, 59, 59, 59, 59, 59, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60,
60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60,
60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60,
60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60,
60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60,
60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 61, 61, 61, 62, 62, 62, 62, 62, 63, 63, 64, 64, 64,
64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 65, 65, 65, 65, 65, 65, 65,
65, 65, 65, 65, 65, 65, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66,
67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 68, 68, 68, 68,
68, 68, 68, 68, 69, 69, 69, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70,
70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70,
70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70,
70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70,
70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 71,
71, 71, 71, 72, 72, 72, 72, 72, 73, 73, 74, 74, 75, 75, 75, 75, 75, 75, 76, 76,
76, 76, 76, 76, 76, 77, 78, 78, 78, 78, 78, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 80,
80, 80, 80, 80, 80, 80, 83, 83, 85, 85, 85, 86, 87, 89, 90, 90, 90, 90, 90, 91,
94.
Powyższe liczby oznaczają wiek zmarłego w latach. Np. pierwsze trzy liczby równe 0 oznaczają, że troje dzieci miało zerową długość życia, tzn. zmarło tuż po urodzeniu. Następnych siedem liczb równych 0.003 oznacza, że siedmioro dzieci przeżyło 0.003 roku (w metrykach tych osób było podane, że żyły 1 dzień i z ułamka 1/365 otrzymujemy po zaokrągleniu liczbę 0.003). Ostatnie dwie liczby 91 i 94 oznaczają, że jedna osoba zmarła w wieku 91 lat i jedna w wieku 94 lat.
5. Obliczenie
średniej długości życia w latach 1811 - 1869
Do
obliczenia średniej długości życia posłuży powyższy zestaw 2116 zgonów. Sumując
wszystkie liczby z powyższego zestawu otrzymujemy 52 542,59 lat. Dzieląc tę
liczbę przez 2116, otrzymujemy średnią 24,83
lat. Jest to średnia długość życia wszystkich osób zmarłych w parafii
Nasiechowice w latach 1811 – 1869. Gdy po raz pierwszy obliczyłem średnią 24,83, zdziwiłem
się, że jest tak niska. Zapytałem na forum dyskusyjnym, czy w innych parafiach
również średnie są takie niskie, i okazało się, że Nasiechowice nie są
wyjątkiem. Dodatkowo znalazłem w sieci artykuł Pomorskiego Towarzystwa
Genealogicznego, w którym podano, że w Starogardzie Gdańskim, pod koniec XIX
wieku, średnia wynosiła 19 lat.
6.
Czy średnia długość
życia 24,83 lat oznacza, że większość mieszkańców parafii Nasiechowice umierała
w wieku około 24 - 25 lat?
Aby odpowiedzieć na to pytanie należy obliczyć odchylenie standardowe lub odchylenie średnie. W dalszej części będziemy posługiwać się odchyleniem średnim.
Aby
obliczyć odchylenie średnie wyznaczamy dla każdej osoby różnicę pomiędzy długością
jej życia i średnią 24,8 lat, a następnie obliczamy średnią ze wszystkich tych
różnic. Należy jednak pamiętać, że dla różnic ujemnych bierzemy ich wartość
bezwzględną. Wykonując takie obliczenia dla naszego zestawu otrzymujemy odchylenie średnie 23,5 lat. Oznacza
to, że długość życia przeciętnego mieszkańca parafii Nasiechowice różni się od średniej
długości życia aż o 23,5 lat. Odchylenie to jest więc bardzo
duże, stanowi bowiem aż 95% średniej. Wynika stąd, że większość zgonów
następowała w wieku znacznie oddalonym od średniej, mianowicie duża część umierała
w bardzo młodym wieku oraz spora część w wieku około 50 lat.
We wspomnianym
wyżej artykule dotyczącym Starogardu Gdańskiego znajduje się tabela zgonów w poszczególnych grupach wiekowych. Dla okresu 1810 – 1869 tamta średnia
długość życia wynosi 22,8 lat,
ale nie podano wartości odchylenia średniego, więc sam obliczyłem tę wartość i otrzymałem
22,5 lat. To odchylenie również jest bardzo duże i stanowi aż 99% średniej. Zatem
specyfika umieralności w parafii Nasiechowice również nie jest wyjątkiem.
7. Obliczenia i wykresy na danych zgrupowanych
Wszystkie
powyższe obliczenia przeprowadzono na pełnym zestawie danych, za pomocą „suchych”
liczb i wzorów. Przydałoby się jednak jakieś bardziej obrazowe przedstawienie umieralności
w XIX wieku. W badaniach statystycznych, gdy pełne dane są zbyt obszerne do opublikowania,
podaje się je w postaci zgrupowanej.
Poniższa tabela 2 i wykres prezentują strukturę umieralności w parafii
Nasiechowice za pomocą takich danych zgrupowanych. Wiek zgonu zgrupowany jest w
przedziały 0-4, 5-14, 15-24, itd. Dla każdego przedziału podana jest liczba
zmarłych w tym przedziale wiekowym. Liczba ta jest często nazywana liczebnością
lub częstością.
Tab.
2. Parafia Nasiechowice 1811 – 1869 (2116 zmarłych) – zgony w 10-letnich
przedziałach wiekowych |
||||||||||
Przedział wieku |
0 – 4 |
5 – 14 |
15 - 24 |
25 - 34 |
35 - 44 |
45 - 54 |
55 - 64 |
65 - 74 |
75 - 84 |
85 – 94 |
Środek przedziału |
2 |
9,5 |
19,5 |
29,5 |
39,5 |
49,5 |
59,5 |
69,5 |
79,5 |
89,5 |
Liczba zmarłych |
860 |
251 |
98 |
120 |
156 |
225 |
198 |
159 |
36 |
13 |
% zmarłych |
41 |
12 |
5 |
6 |
7 |
11 |
9 |
8 |
2 |
1 |
Powyższy
wykres przedstawia liczbę zgonów w zależności od wieku zgonu. Np. jeśli wiek zmarłego wynosi 43 lata, to należy on do
przedziału 35-44 i liczba osób zmarłych w tym przedziale, czyli w wieku od 35
do 44 lat, wynosi 156.
Średnia
długość życia obliczona z danych zgrupowanych wynosi 25,4 lat. Obliczenia wykonujemy w następujący sposób:
Średnia 25,4 jest trochę większa od rzeczywistej
średniej 24,8, ponieważ w obliczeniach na danych zgrupowanych bierzemy nie
rzeczywisty wiek zgonu, lecz środek przedziału, w którym mieści się dany wiek
zgonu. Błąd nie jest jednak duży i wynosi niecałe 3%.
Wykres
potwierdza wcześniejsze obliczenia i wnioski wykonane na pełnych danych. Umieralność
w XIX wieku w parafii Nasiechowice miała taką dziwną specyfikę, że średnia
długość życia 25,5 lat należała do przedziału 20 – 30 lat, ale równocześnie w
tym przedziale było najmniej zgonów. Prawdopodobnie taka „dziwność” zachodziła
w całej ówczesnej Polsce, ponieważ chyba wszędzie była bardzo duża umieralność
niemowląt i dzieci. W tabeli i na wykresie widać tę dużą umieralność dzieci. Aż
1111 zmarłych stanowią dzieci w wieku do 15 lat (liczba 1111 jest sumą 860+251),
co stanowi 53% wszystkich zmarłych. Zatem, co druga zmarła osoba to dziecko,
ale uwaga!, nie wolno powiedzieć, że zmarło co drugie
dziecko, ponieważ dzieci urodziło się 2809 (patrz tab.1), więc zmarło ich 40%.
Do obliczenia odchylenia średniego zaokrąglamy średnią
25,4 do liczby całkowitej 25 i wykonujemy następujące rachunki:
Tym
razem wynik 23,1 jest bardzo bliski rzeczywistej wartości 23,5 i błąd wynosi
zaledwie 2%. Stąd wniosek, że obliczenia statystyczne można wykonywać na danych
zgrupowanych i otrzymane wyniki traktować jako
prawidłowe wyniki dla całego zestawu danych.
Na
wykresie zaznaczono ten duży rozrzut wieku zgonu od średniej. Jest to przedział
na osi poziomej w kolorze zielonym od 2,3 lat do 48,5 lat. Ciekawe jest to, że
jego końce wskazują te lata, w których było najwięcej zgonów, choć nie jest to
żadną regułą w statystyce.
Dla
porównania specyfiki umieralności w parafii Nasiechowice z innymi parafiami, sporządziłem
zestawienie wykresów z trzech parafii: Górzno, Starogard Gdański i Nasiechowice.
Zadziwiająca
jest duża zbieżność wykresów. Umieralność w odległych parafiach mogła
przebiegać w różny sposób, w każdej parafii były przecież inne warunki społeczne,
ekonomiczne i zdrowotne. A jednak wszędzie umieralność przebiegała tak
samo. Będę obserwował ten problem i jeśli uzyskam informacje z innych parafii
dodam nowe wykresy.
8. Umieralność w 2009 roku
Pokażemy,
że w obecnym, XXI wieku, specyfika
umieralności jest zupełnie inna, tzn. średnia długość życia należy do
przedziału, w którym jest największa umieralność oraz, że odchylenie średnie
jest małe. Nie dysponuję bieżącymi danymi z parafii Nasiechowice, ale GUS podaje
dane zgrupowane zgonów dla woj. świętokrzyskiego za 2009 rok.
Tab.
3. Województwo świętokrzyskie, dane GUS dla 2009r. (13797 zmarłych) – zgony w
5-letnich przedziałach wiekowych |
||||||||||||||||||
Wiek |
0 - 4 |
5 - 9 |
10-14 |
15-19 |
20-24 |
25-29 |
30-34 |
35-39 |
40-44 |
45-49 |
50-54 |
55-59 |
60-64 |
65-69 |
70-74 |
75-79 |
80-84 |
>84 |
Liczba zmarłych |
61 |
7 |
13 |
33 |
62 |
76 |
101 |
123 |
231 |
382 |
711 |
953 |
993 |
879 |
1465 |
2103 |
2436 |
3168 |
Należy pamiętać, że współczesne
obliczenia statystyczne GUS prowadzone są na szerszych danych niż tylko wiek zmarłych.
Na podstawie wielu innych jeszcze danych oblicza się prawdopodobieństwo
zgonu i określa średnią długość trwania życia.
Przeprowadzimy tutaj proste
obliczenia tylko na podstawie wieku zgonów, analogicznie jak to zrobiliśmy dla
parafii Nasiechowice. W tym celu modyfikujemy dane do analogicznych przedziałów.
Tab.
4. Województwo świętokrzyskie – 2009r. (13797 zmarłych) – zgony w 10-letnich przedziałach
wiekowych |
||||||||||
Wiek |
0 – 4 |
5 – 14 |
15 – 24 |
25 – 34 |
35 – 44 |
45 – 54 |
55 – 64 |
65 – 74 |
75 – 84 |
85 – 94 |
Liczba zmarłych |
61 |
20 |
95 |
177 |
354 |
1093 |
1946 |
2344 |
4539 |
3168 |
Wykonując
obliczenia na tych danych otrzymujemy średnią długość życia w woj.
świętokrzyskim w 2009 roku 72,4 lat
oraz odchylenie średnie 12,6 lat.
Wykres
liczebności zgonów w XXI wieku ma zupełnie inny przebieg niż dla XIX wieku. Wyraźnie
widać, że większość osób umierała w wieku zbliżonym do średniej. W tym
przypadku odchylenie średnie 12,6 jest małe i stanowi tylko 17% średniej
długości życia. Odchylenie wyznacza przedział 59,8 – 85,0 lat, w którym
skupione jest około 70% wszystkich zgonów.
Średnia
długość trwania życia w 2009 roku dla woj. świętokrzyskiego, wyliczona przez
GUS, wynosi 81,1 lat dla kobiet i 71,7 lat dla mężczyzn, czyli wspólna dla obu
płci wynosi około 76 lat. Widać więc, że nasze obliczenia
dają wynik mniejszy o 4 lata i tak właśnie powinno być, ponieważ obie te
średnie są inaczej liczone i oznaczają co innego. Nasza średnia oznacza, jaki
był średni wiek zgonu osób zmarłych w 2009 roku, natomiast średnia GUS oznacza,
w jakim przeciętnie wieku umrze osoba urodzona w 2009 roku. Tablice trwania
życia publikowane przez GUS mają tę wspaniałą właściwość, że można określić
przewidywaną długość życia dla osób w dowolnym wieku, nawet dla osób, które
przekroczyły średnią. Np. mężczyźni, który dożyli 75 lat będą jeszcze żyli
średnio około 9 lat.
W dawnych
czasach przewidywanie długości życia nie było oczywiście praktykowane, nie było
emerytur, ZUS ani agencji ubezpieczeniowych, a ludzie pracowali aż do śmierci. Gdybyśmy
jednak chcieli koniecznie określić, na ile lat życia mogły liczyć dzieci urodzone
w XIX wieku, to mielibyśmy problem. Jedyne, co można by powiedzieć, to podać
średnią, oraz odsetek osób, które dożyją 5 lub 15 lat.
W jednym z wcześniejszych rozdziałów
podano, że średni wiek żyjących w 1791 roku mieszkańców parafii Nasiechowice
wynosił 24 lata, zaś średni wiek żyjących w 1998 roku mieszkańców Polski
wynosił 36 lat. Porównując to średnie z odpowiednimi średnimi długościami życia
widzimy ciekawe zjawisko: w XIX wieku średni wiek żyjących i średnia długość
życia były takie same i wynosiły 24 lata. Natomiast obecnie średnia długość
życia (72 lata) jest dwa razy większa od średniego wieku żyjących mieszkańców
Polski (36 lat). Zapewne kryją się za tym jakieś prawa demograficzne z których
można wyciągnąć odpowiednie wnioski. Obecnie społeczeństwa chciałyby być młode,
aby zapewnić sobie odpowiedni rozwój, ale równocześnie chcą być stare, żeby
długo żyć. Rozważania na temat, czy jest możliwe osiągnięcie takiego stanu na
dłuższą metę, wykraczają jednak poza zamierzony zakres tego artykułu.
9. Porównanie wykresów częstości zgonów z krzywą
normalną
Krzywa
normalna, zwaną również krzywą Gaussa lub krzywą dzwonową, przedstawiona jest na
poniższym rysunku. Krzywa normalna jest określona ścisłym wzorem matematycznym,
ale nie podajemy tego wzoru, ponieważ nie jest on potrzebny do naszych
rozważań. Krzywa normalna określa rozkład częstości różnych cech (parametrów) w
zjawiskach normalnych, tzn. w zjawiskach, w których cechy (parametry) zależą od
wielu, drobnych czynników losowych, ale nie ma wśród nich czynników
dominujących.
Wiele
zjawisk w naturze ma rozkłady częstości zgodne z krzywą normalną. Sprawdźmy, czy rozkład częstość rocznej liczby zgonów w parafii Nasiechowice jest zgodny z krzywą normalną.
Oto
liczby zgonów w parafii Nasiechowice w poszczególnych latach 1811, 1812, …, 1869:
34,
48, 25, 52, 40, 23, 37, 30, 27, 25, 26, 45, 50, 35, 47, 47, 46, 37, 57, 40, 45,
48, 36, 45, 50, 40, 31, 22, 33, 20, 21, 24, 32, 23, 32, 30, 110, 58, 47, 34,
21, 26, 26, 22, 65, 33, 24, 17, 12, 29, 15, 35, 17, 26, 29, 45, 62, 35, 25.
Grupując
te dane w odpowiednie przedziały, otrzymujemy następującą tabelę i wykres:
Tabela 5. Parafia Nasiechowice 1811-69 (59 lat) - roczna częstość
zgonów |
||||||||
Liczba zgonów |
0-10 |
11-20 |
21-30 |
31-40 |
41-50 |
51-60 |
61-70 |
>70 |
Częstość |
0 |
5 |
20 |
16 |
12 |
3 |
2 |
1 |
Powyższy
wykres jest rozkładem częstości rocznej liczby zgonów. Jeśli w jakimś roku było
np. 27 zgonów, to liczba 27 należy do przedziału 21-30 i oprócz tej liczby jest
jeszcze 19 innych liczb należących do tego przedziału, zatem częstość dla tego
przedziału wynosi 20.
Na
wykresie zaznaczono również roczną średnią liczbę zgonów wynoszącą 36.
Nakładając
na powyższy wykres krzywą normalną możemy ocenić, czy rozkład częstości zgonów
ma cechy „normalności”.
Z
powyższych wykresów wynika, że rozkład częstości odbiega częściowo od rozkładu normalnego.
Wykres jest za mało regularny, ale ma pewne cechy „normalności”, tzn. na obu
brzegach ma małe wartości, a większość wartości skupiona jest w środkowej
części. Na liczbę zgonów w latach 1811-69 miało wpływ wiele drobnych czynników
losowych, ale niektóre w jakimś stopniu dominowały i spowodowały brak
regularności wykresu. Należy również wziąć pod uwagę to, że mieliśmy do
dyspozycji zbyt małą liczbę danych (tylko 59 liczb), i to mogło mieć największy
wpływ na brak tej regularności. Gdy będą dostępne następne skany
metryk Nasiechowic z lat 1870 – 1910, sporządzę analogiczny wykres na podstawie
100 danych.
Wróćmy
do wcześniej przedstawionej tabeli 2 i wykresu liczebności zmarłych w zależności
od wieku zgonu. Porównajmy ten wykres z krzywą normalną.
Z porównania
wykresów widać, że populacja jako całość, nie ma cech
„normalności”. Duża umieralność niemowląt i dzieci jest czynnikiem dominującym,
który spowodował, że lewe ramię wykresu jest mocno wzniesione w górę. Natomiast
prawa część wykresu, czyli część odpowiadająca zgonom powyżej 14 roku życia, ma
przebieg zbliżony do krzywej normalnej. Dla
osób, które przeżyły 14 lat można było wyznaczyć dość konkretne prognozy
dalszego trwania życia. Wyliczyłem, że średnia długość życia dla tych osób
wynosi 49,4 lat, odchylenie średnie 13,1 lat. Odchylenie średnie jest małe i
stanowi 26% średniej długości życia. Populacja osób, które zmarły powyżej 14
roku ma cechy populacji normalnej. Oznacza to, że zjawiska wpływające na
umieralność w tej populacji, były zależne od wielu drobnych losowych czynników,
ale nie było czynnika dominującego.
10. Czy współczesna populacja ludzi ma cechy populacji
normalnej?
Do
wykresu liczebności zgonów w 2009 roku dodałem krzywą normalną i otrzymałem
poniższy rysunek.
Okazuje
się, że współczesna umieralność jest zbliżona do umieralności w populacji normalnej.
Wprawdzie istnieje różnica w przedziale 60 – 70 lat, ale da się to chyba wytłumaczyć
tym, że istnieje czynnik dominujący w tym okresie. Mianowicie, jest to ogół
spraw związanych z przechodzeniem na emeryturę. Po 70 roku życia umieralność
szybko rośnie. Jest też pewien problem z końcowym fragmentem wykresu, GUS publikuje
dane dotyczące zgonów w odpowiednich przedziałach wiekowych do 84 roku życia i wszystkie
zgony powyżej 84 roku traktowane są jako jedna liczba.
Gdybym, zamiast tej jednej liczby, miał rozbicie na przedziały 85 – 94, 95 –
104, 105 – 114, to wykres miałby brakującą część i prawdopodobnie byłaby ona zgodna
z krzywą normalną.
11. Umieralność mężczyzn a umieralność kobiet w XIX
wieku
Poniższa
tabela i wykres dają możliwość porównania umieralności mężczyzn i kobiet.
Tabela 5. Umieralność mężczyzn i
kobiet w Nasiechowicach 1811 - 1869 |
||||||||||
Wiek |
0 – 4 |
5 –
14 |
15 -
24 |
25 -
34 |
35 -
44 |
45 -
54 |
55 -
64 |
65 -
74 |
75 -
84 |
85 -
94 |
Mężczyźni - % |
44,2 |
13,0 |
3,7 |
4,1 |
5,9 |
8,2 |
10,2 |
8,1 |
1,9 |
0,8 |
Kobiety - % |
37,1 |
10,8 |
5,5 |
7,2 |
8,8 |
13,0 |
8,5 |
6,9 |
1,5 |
0,5 |
Średnia
długość życia mężczyzn wynosiła 23,9 lat, zaś kobiet 25,7 lat, kobiety żyły
dłużej przeciętnie o 2 lata. Różnica jest niewielka, ale umieralność chłopców w
wieku do 15 roku była aż o 9,3% większa niż dziewcząt, co w decydującym stopniu
wpłynęło na niższą średnią życia mężczyzn. Obecnie (2009r.) różnica w średniej
długości życia w woj. świętokrzyskim jest dużo większa. Średnia długość życia
mężczyzn wynosi 71,7 lat, zaś kobiet 81,1 lat, zatem różnica wynosi 9,4 lat.
Wynika stąd, że we współczesnych czasach istnieją jakieś istotne czynniki
powodujące dużo szybszą umieralność mężczyzn.
12. Krzywe wymierania w XIX i w XXI wieku
W
badaniach nad populacjami często charakteryzuje się je za pomocą krzywej
przeżywania i krzywej wymierania. Krzywa
wymierania określa sumę (kumulację) liczby zmarłych w danej populacji dla kolejnych
przedziałów wiekowych. Liczbę zmarłych w każdym przedziale liczy się od wieku 0.
Oto tabele i krzywe wymierania dla Nasiechowic 1811-1869 i dla woj. świętokrzyskiego
2009r.
Tabela 6. Skumulowana liczebność zgonów w
parafii Nasiechowice 1811 - 1869 |
||||||||||
Wiek |
0 – 4 |
0 –
14 |
0 -
24 |
0 -
34 |
0 -
44 |
0 -
54 |
0 -
64 |
0 -
74 |
0 -
84 |
0 -
94 |
% zmarłych |
41 |
53 |
57 |
63 |
70 |
81 |
90 |
98 |
99 |
100 |
Tabela 7. Skumulowana liczebność zgonów w
woj. świętokrzyskim w 2009r. |
||||||||||
Wiek |
0 – 4 |
0 –
14 |
0 -
24 |
0 -
34 |
0 -
44 |
0 -
54 |
0 -
64 |
0 -
74 |
0 -
84 |
0 -
94 |
% zmarłych |
0 |
1 |
1 |
3 |
5 |
13 |
27 |
44 |
77 |
100 |
Krzywe
wymierania w XIX w. i XXI w. mają
zdecydowanie różny przebieg, a to oznacza, że wymieranie w obu populacjach ma całkiem
odmienny charakter. W XIX wieku 50% zgonów następowało w ciągu pierwszych 14
lat życia, natomiast w XXI wieku, taki sam procent zgonów następuje dopiero po 75
latach.
13. Wpływ epidemii cholery na średnią długość życia.
Średnia
długość życia w parafii Nasiechowice w latach 1811-69 wynosi 24,8 lat. W czasie
epidemii cholery w latach 1847-49, zmarło 215 osób, w tym 110 osób w 1847 roku,
58 osób w 1848 roku i 47 osób w 1849 roku. Z tych 215 osób nie wszystkie osoby zmarły
na skutek cholery, ale pamiętamy, że średnio, co roku umierało w tej parafii 36
osób, czyli gdyby epidemii nie było, to umarłoby około 108 osób. Wynika stąd,
że około 107 osób (215 – 108 = 107) zmarło wyłącznie wskutek epidemii. Gdyby
nie cholera, to każda z tych 107 zmarłych osób żyłaby dłużej, ale nigdy nie
dowiemy się, ile lat życia zabrała epidemia każdej z tych osób. Załóżmy więc teoretycznie, że każda z tych osób żyłaby średnio
o 1 rok dłużej. Obliczyłem, że wówczas średnia długość życia w parafii
Nasiechowice wynosiłaby 24,88 lat. Wzrost średniej wyniósłby zaledwie 0,05 roku
(24,88 – 24,83 = 0,05). Natomiast, jeśli założymy, że każda z tych 107 zmarłych
osób żyłaby średnio o 10 lat dłużej, średnia długość życia wzrosłaby tylko o pół
rok. Zatem epidemia nie miała dużego wpływu na średnią długość życia w całym
badanym okresie 1811-69.
Dla
porównania obliczyłem, że gdyby w całym okresie 1811-69 umieralność dzieci była
mniejsza i każde zmarłe dziecko żyłoby średnio o 10 lat dłużej, to średnia
długość życia wzrosłaby o około 6 lat. Widać tu, jak duży wpływ na średnią długość
życia ma umieralność dzieci.
Zbadałem
również, jaka była struktura wiekowa 215 zmarłych w czasie epidemii.
Tabela 8. Liczebność zgonów w
parafii Nasiechowice w czasie epidemii cholery 1847-49 |
||||||||||
Wiek |
0 – 4 |
5 –
14 |
15 -
24 |
25 -
34 |
35 -
44 |
45 -
54 |
55 - 64 |
65 -
74 |
75 -
84 |
85 -
94 |
% zmarłych |
25 |
22 |
7 |
10 |
9 |
9 |
11 |
6 |
1 |
0 |
Odsetek
dzieci zmarłych w czasie epidemii w wieku do 5 lat, wynosi 25% w stosunku do wszystkich
zgonów. Jest to duża liczba, ale nie tak duża, jak liczba 41%, dla tej samej
grupy dzieci, zmarłych w całym okresie 1811 – 1869 (patrz tab.2).
To oznacza, że w czasie epidemii umierało procentowo znacznie mniej najmłodszych
dzieci niż normalnie. Natomiast odsetek dzieci starszych, w wieku 5-14 lat,
zmarłych w czasie epidemii, wynosi 22% i jest wyższy o 10% od analogicznego
odsetka dla całego okresu. Dla osób dorosłych różnice pomiędzy umieralnością w
czasie epidemii, a umieralnością w całym okresie, są znacznie mniejsze.
14. Długość życia moich przodków.
Podczas
indeksacji parafii Nasiechowice uzyskałem również szereg danych dotyczących moich przodków. Nazwisko Jakubas
widnieje w ponad 400 zindeksowanych metrykach urodzeń, małżeństw i zgonów.
Dodając do tego informacje o Jakubasach z innych źródeł, z lat 1870 – 1919, otrzymałem
bazę liczącą 467 Jakubasów, wszyscy z parafii Nasiechowice lub pobliskich
miejscowości. Moi pradziadkowie, dziadek i ojciec mieszkali w Nasiechowicach i w
sąsiedniej parafii Kalina Wielka, i chyba większość Jakubasów w tamtym rejonie
była ze sobą w jakiś sposób spokrewniona. W bazie mam dokładny wiek zgonu tylko
dla 143 Jakubasów. Średnia długość życia tych 143 osób wynosi 23,7 lat,
odchylenie średnie 22,9 lat. Widać więc, że parametry umieralności
Jakubasów nie odbiegają w istotny sposób od analogicznych parametrów dla całej
parafii Nasiechowice.
15. Podsumowanie
Na
zakończenie rozważań o długości życia przedstawiam rysunek, który w moim
zamyśle ma odzwierciedlać wymowę całego artykułu.
Są
to dwa wcześniejsze wykresy, ale dopiero połączone razem pokazują niewiarygodną
zmianę umieralności na przestrzeni dziejów. Dla mnie jest to symboliczny
przekaz, mówiący o potędze rozwoju ludzkiego, a w osobistym wymiarze, ilustruje
drogę, jaką przeszli moi przodkowie w ciągu 200 lat. W tej grafice odbija się trud
i cierpienia dawnych pokoleń i jakże krzepiący wizerunek współczesnych czasów.
Eugeniusz
Jakubas
16. Źródła
1389
fotografii z ksiąg metrykalnych parafii Nasiechowice z XVIII i XIX w.
Str. 312, TABL. 93 (128). ZGONY W 2009 R. WEDŁUG WIEKU, PŁCI I WOJEWÓDZTW
3. http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VI/923
4. http://www.ptg.gda.pl/index.php/publisher/articleview/action/view/frmArticleID/23/
5. http://genealodzy.pl/name-News-article-sid-120.phtml