Eugeniusz
Jakubas, Zamoć 2012
Długoć życia
w parafii Nasiechowice w XVIII, XIX i XXI wieku
Spis treci
1.
Informacje
ogólne o parafii.
2.
redni
wiek żyjšcych mieszkańców parafii Nasiechowice w XVIII wieku.
3.
Przyrost
naturalny oraz rednia liczba urodzeń i zgonów w latach 1811 1869
4.
Zestaw
danych o długoci życia mieszkańców w
latach 1811 1869
5.
Obliczenie
redniej długoci życia w parafii Nasiechowice w latach 1811 1869
6.
Czy
rednia 24,83 lat oznacza, że większoć mieszkańców umierała w wieku około 24 -
25 lat?
7.
Obliczenia
i wykresy na danych zgrupowanych.
8.
Umieralnoć
w 2009 roku.
9.
Porównanie
wykresów częstoci zgonów z krzywš normalnš.
10.
Czy
współczesna populacja ludzi ma cechy populacji normalnej?
11.
Umieralnoć
mężczyzn a umieralnoć kobiet w XIX wieku.
12.
Krzywe
wymierania w XIX i w XXI wieku.
13.
Wpływ
epidemii cholery na redniš długoć życia.
14.
Długoć
życia moich przodków.
15.
Podsumowanie.
16.
ródła.
1. Informacje ogólne o parafii
Parafia
Nasiechowice mapka z poczštku XIX wieku.
W XIX
wieku parafia Nasiechowice należała do powiatu Miechów, woj. kieleckie (obecnie
małopolskie). W skład parafii wchodziły miejscowoci:
Dziewięciele w 1827 roku
187 osób w 29 domach; w 1878 roku 286 osób w 42 domach;
Miechowice
brak danych;
Nasiechowice
w 1827 roku 380 osób w 54 domach;
Piotrowice
5 zagród bez roli, 3 komorników, 10 osadników z rodzinami;
Pojałowice
w 1827 roku 315 osób w 25 domach;
Zagaje
266 mórg ziemi;
Zarogów
- w 1827 roku 193 osoby w 34 domach.
Powyższe
dane pochodzš ze Słownika Geograficznego i wynika z nich, że w XIX wieku w
parafii Nasiechowice w jednym domu mieszkało rednio 8 osób. Słownik podaje
również, że kociół parafialny w Nasiechowicach skupiał 1474 dusze, ale nie jest podane, jakiego roku dotyczy ta liczba.
W
XIX wieku wsie Nasiechowice, Miechowice, Dziwięciele
i Pojałowice były własnociami duchowieństwa wieckiego, natomiast wsie
Zarogów, Zagaje i Piotrowice były własnociami szlacheckimi. Kociół w
Nasiechowicach istniał od XIII wieku, był tu również dwór szlachecki i karczma.
W Dziewięciołach, Zarogowie i Pojałowicach były dwory.
Parafia
Nasiechowice sšsiadowała z parafiami: Racławice, Kalina Wielka, Miechów, Sławice, Prandocin, Zielenice,
Wrocimowice.
2. redni wiek żyjšcych mieszkańców parafii
Nasiechowice w XVIII wieku.
Pod
koniec XVIII wieku, w 1791 roku, proboszcz parafii Nasiechowice ks. P. Tršbski przeprowadził spis mieszkańców poszczególnych wsi należšcych
do parafii i oprócz imienia i nazwiska zanotował wiek każdej osoby w dniu spisu. Oto zestaw 868 liczb
uporzšdkowanych rosnšco, przedstawiajšcy wiek poszczególnych mieszkańców
parafii Nasiechowice:
1,
1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1,
1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2,
2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3,
3, 3, 3, 3, 3, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 5, 5, 5, 5,
5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 6,
6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7,
7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 8, 8, 8,
8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9,
9, 9, 9, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10,
10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11,
11, 11, 11, 11, 11, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12,
12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13,
13, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15,
15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15,
15, 15, 15, 15, 15, 15, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16,
16, 16, 16, 16, 17, 17, 17, 17, 17, 17, 17, 17, 17, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18,
18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 19, 19, 19, 19,
19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19,
19, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20,
20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 21, 21, 21, 21, 21, 21, 21,
22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22,
22, 22, 22, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23,
24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 25, 25, 25, 25, 25, 25,
25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26,
26, 26, 26, 26, 26, 26, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 28,
28, 28, 28, 28, 29, 29, 29, 29, 29, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30,
30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 31, 31, 31, 31,
31, 31, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32,
32, 32, 33, 33, 33, 33, 33, 33, 34, 34, 34, 34, 34, 34, 34, 34, 34, 35, 35, 35,
35, 35, 35, 35, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36,
36, 36, 36, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 38, 38, 39, 39, 39, 39,
39, 39, 39, 39, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 41, 41, 41, 42, 42,
42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 43, 43, 43, 43, 43,
43, 43, 43, 44, 44, 45, 45, 45, 45, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46,
46, 46, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47,
47, 48, 48, 48, 48, 48, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 50, 50, 50,
50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 51, 51, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52,
52, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 54, 54, 54, 55, 55, 55, 55, 56, 56, 56, 56, 56, 56,
56, 56, 56, 59, 59, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 61, 61, 61, 62,
62, 62, 62, 62, 62, 62, 62, 62, 63, 63, 63, 65, 67, 67, 67, 70, 70, 70, 70, 70,
70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 80, 80, 82
Sumujšc wszystkie liczby w powyższym
wykazie i dzielšc otrzymanš sumę przez 868, otrzymujemy redni wiek mieszkańca
parafii Nasiechowice w 1791 roku wynoszšcy 24
lata.
Poniższy wykres przedstawia liczbę mieszkańców w poszczególnych przedziałach wiekowych 0-10, 11-20, itd.
rednia
24 lata może być pocieszajšca, wiadczy bowiem o tym, że
społeczeństwo parafii Nasiechowice było młode, a zatem prężne i zdrowe, dajšce
gwarancje rozwoju rodzin i poszczególnych wsi. Niestety, dalsze rozdziały
niniejszego artykułu zaprzeczš temu wnioskowi.
Dla
porównania ze współczesnymi czasami, przedstawiono poniżej liczbę mieszkańców
Polski w 1998 roku w poszczególnych przedziałach wiekowych 0-10, 11-20, itd.
Z
powyższego wykresu wynika, że współczesne społeczeństwo Polski nie jest tak
młode jak w dawnych czasach, redni wiek osób żyjšcych w 1998 roku wynosił 36 lat. Zobaczymy jednak w dalszych
rozdziałach, że inne parametry przeżywania współczesnych społeczeństw sš zdecydowanie
korzystniejsze.
3.
Przyrost
naturalny oraz rednia liczba urodzeń i zgonów w latach 1811
1869
Wykonujšc
indeksację metryk urodzenia, lubów i zgonów parafii Nasiechowice uzyskałem
szereg danych ogólnych i szczegółowych z lat 1811 - 1869. (Dziękuję Kornelii
Major, Leszkowi Ćwiklińskiemu i pozostałym członkom ich zespołu za sfotografowanie
ksišg Nasiechowic znajdujšcych się w AD Kielce oraz dziękuję PTG za
udostępnienie skanów do indeksacji.)
Tabela
1 przedstawia ogólne dane dotyczšce urodzeń i zgonów.
Tabela
1. Parafia Nasiechowice - dane ogólne z 59 lat 1811 - 1869 |
||||
|
Kobiety |
Mężczyni |
Razem |
rednia roczna |
Urodzenia |
1352 |
1417 |
2809 |
48 |
Zgony |
1066 |
1050 |
2116 |
36 |
Z
tabeli 1 wynika, że przyrost naturalny w latach 1811 1869 wyniósł 693 osoby,
czyli rednio w każdym roku przyrost wynosił 12 osób. Liczba ta nie jest dokładna, ponieważ nie wiemy ile osób
sporód zmarłych to osadnicy przybyli z innych parafii. Z tych danych nie można
również obliczyć współczynnika procentowego przyrostu naturalnego, ponieważ nie
jest znana liczba mieszkańców parafii w latach 1811 1869.
Poniższy
wykres przedstawia liczbę urodzeń i liczbę zgonów w poszczególnych latach oraz
rednie roczne.
rednia
roczna liczby urodzeń wynosi 48. Najwięcej (84 osoby) urodziło się w 1867 roku,
najmniej (22 osoby) w roku 1855. rednia
roczna liczby zgonów wynosi 36. Najwięcej zgonów (110 osób) było 1847 roku i
stało się to z powodu epidemii cholery, która nawiedziła parafię Nasiechowice w
latach 1847-49. Najmniej zgonów (12 osób) było w roku 1859. Najstarszym mieszkańcem
była Zofia Zawadzka, zmarła w 1866 roku w wieku 94 lat w Dziewięciołach we
dworze na łasce zostajšca.
4. Zestaw danych o długoci życia mieszkańców parafii
Nasiechowice w latach 1811 1869
Indeksujšc
2116 metryk zgonów z lat 1811 1869 wynotowałem dla każdej osoby długoć życia
(wiek zgonu). Poniższy zestaw przedstawia te 2116 liczb, uporzšdkowane rosnšco.
0, 0, 0, 0.003,
0.003, 0.003, 0.003, 0.003, 0.003, 0.003, 0.005, 0.008, 0.008, 0.008, 0.008, 0.008,
0.008, 0.008, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01,
0.01, 0.01, 0.01, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02,
0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02,
0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02,
0.02, 0.02, 0.02, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03,
0.03, 0.03, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04,
0.04, 0.05, 0.05, 0.05, 0.05, 0.05, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06,
0.06, 0.06, 0.06, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08,
0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1,
0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2,
0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2,
0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2,
0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.3,
0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3,
0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.4,
0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4,
0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5,
0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5,
0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5,
0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5,
0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.7, 0.7, 0.7,
0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7,
0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7,
0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8,
0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1,
1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1,
1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1,
1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1,
1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1.5, 1.5,
1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5,
1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5,
1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5,
2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2,
2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2,
2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2,
2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2,
2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2,
2, 2.5, 2.5, 2.5, 2.5, 2.5, 2.5, 2.5, 2.5, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3,
3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3,
3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3,
3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3.5,
3.5, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4,
4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4,
4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5,
5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 6, 6,
6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6,
6, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7,
7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8,
8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9,
9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 10, 10, 10, 10,
10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10,
10, 10, 10, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12,
12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13,
13, 13, 13, 13, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 15, 15, 15, 15,
15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 17, 17, 17,
18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 20, 20, 20, 20, 20, 20,
20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 21, 21, 21, 21, 21,
21, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 23, 23, 23,
23, 23, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 25, 25, 25, 25, 25, 25,
25, 25, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 27, 27, 27, 27, 27, 27,
27, 27, 27, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 29, 29,
29, 29, 29, 29, 29, 29, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30,
30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30,
30, 30, 31, 31, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32,
32, 32, 32, 32, 32, 33, 33, 33, 33, 33, 33, 33, 33, 34, 35, 35, 35, 35, 35, 35,
35, 35, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36,
36, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 38,
38, 38, 38, 38, 38, 38, 39, 39, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40,
40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40,
40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40,
40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 41, 42,
42, 42, 42, 42, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 44, 44, 44, 44,
44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45,
45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45,
45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46,
46, 46, 46, 46, 46, 46, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 48, 48, 48, 48,
48, 48, 48, 48, 48, 48, 48, 49, 49, 49, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50,
50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50,
50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50,
50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50,
50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50,
50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 51, 51, 51, 51, 52, 52, 52, 52, 52, 52,
52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53,
54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 55, 55, 55, 55, 55,
55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55,
55, 55, 55, 55, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56,
56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 57, 57, 57, 57, 57, 57, 57, 58, 58, 58,
58, 58, 58, 58, 58, 59, 59, 59, 59, 59, 59, 59, 59, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60,
60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60,
60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60,
60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60,
60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60,
60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 61, 61, 61, 62, 62, 62, 62, 62, 63, 63, 64, 64, 64,
64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 65, 65, 65, 65, 65, 65, 65,
65, 65, 65, 65, 65, 65, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66,
67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 68, 68, 68, 68,
68, 68, 68, 68, 69, 69, 69, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70,
70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70,
70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70,
70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70,
70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 71,
71, 71, 71, 72, 72, 72, 72, 72, 73, 73, 74, 74, 75, 75, 75, 75, 75, 75, 76, 76,
76, 76, 76, 76, 76, 77, 78, 78, 78, 78, 78, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 80,
80, 80, 80, 80, 80, 80, 83, 83, 85, 85, 85, 86, 87, 89, 90, 90, 90, 90, 90, 91,
94.
Powyższe liczby oznaczajš wiek zmarłego w latach. Np. pierwsze trzy liczby równe 0 oznaczajš, że troje dzieci miało zerowš długoć życia, tzn. zmarło tuż po urodzeniu. Następnych siedem liczb równych 0.003 oznacza, że siedmioro dzieci przeżyło 0.003 roku (w metrykach tych osób było podane, że żyły 1 dzień i z ułamka 1/365 otrzymujemy po zaokršgleniu liczbę 0.003). Ostatnie dwie liczby 91 i 94 oznaczajš, że jedna osoba zmarła w wieku 91 lat i jedna w wieku 94 lat.
5. Obliczenie
redniej długoci życia w latach 1811 - 1869
Do
obliczenia redniej długoci życia posłuży powyższy zestaw 2116 zgonów. Sumujšc
wszystkie liczby z powyższego zestawu otrzymujemy 52 542,59 lat. Dzielšc tę
liczbę przez 2116, otrzymujemy redniš 24,83
lat. Jest to rednia długoć życia wszystkich osób zmarłych w parafii
Nasiechowice w latach 1811 1869. Gdy po raz pierwszy obliczyłem redniš 24,83, zdziwiłem
się, że jest tak niska. Zapytałem na forum dyskusyjnym, czy w innych parafiach
również rednie sš takie niskie, i okazało się, że Nasiechowice nie sš
wyjštkiem. Dodatkowo znalazłem w sieci artykuł Pomorskiego Towarzystwa
Genealogicznego, w którym podano, że w Starogardzie Gdańskim, pod koniec XIX
wieku, rednia wynosiła 19 lat.
6.
Czy rednia długoć
życia 24,83 lat oznacza, że większoć mieszkańców parafii Nasiechowice umierała
w wieku około 24 - 25 lat?
Aby odpowiedzieć na to pytanie należy obliczyć odchylenie standardowe lub odchylenie rednie. W dalszej częci będziemy posługiwać się odchyleniem rednim.
Aby
obliczyć odchylenie rednie wyznaczamy dla każdej osoby różnicę pomiędzy długociš
jej życia i redniš 24,8 lat, a następnie obliczamy redniš ze wszystkich tych
różnic. Należy jednak pamiętać, że dla różnic ujemnych bierzemy ich wartoć
bezwzględnš. Wykonujšc takie obliczenia dla naszego zestawu otrzymujemy odchylenie rednie 23,5 lat. Oznacza
to, że długoć życia przeciętnego mieszkańca parafii Nasiechowice różni się od redniej
długoci życia aż o 23,5 lat. Odchylenie to jest więc bardzo
duże, stanowi bowiem aż 95% redniej. Wynika stšd, że większoć zgonów
następowała w wieku znacznie oddalonym od redniej, mianowicie duża częć umierała
w bardzo młodym wieku oraz spora częć w wieku około 50 lat.
We wspomnianym
wyżej artykule dotyczšcym Starogardu Gdańskiego znajduje się tabela zgonów w poszczególnych grupach wiekowych. Dla okresu 1810 1869 tamta rednia
długoć życia wynosi 22,8 lat,
ale nie podano wartoci odchylenia redniego, więc sam obliczyłem tę wartoć i otrzymałem
22,5 lat. To odchylenie również jest bardzo duże i stanowi aż 99% redniej. Zatem
specyfika umieralnoci w parafii Nasiechowice również nie jest wyjštkiem.
7. Obliczenia i wykresy na danych zgrupowanych
Wszystkie
powyższe obliczenia przeprowadzono na pełnym zestawie danych, za pomocš suchych
liczb i wzorów. Przydałoby się jednak jakie bardziej obrazowe przedstawienie umieralnoci
w XIX wieku. W badaniach statystycznych, gdy pełne dane sš zbyt obszerne do opublikowania,
podaje się je w postaci zgrupowanej.
Poniższa tabela 2 i wykres prezentujš strukturę umieralnoci w parafii
Nasiechowice za pomocš takich danych zgrupowanych. Wiek zgonu zgrupowany jest w
przedziały 0-4, 5-14, 15-24, itd. Dla każdego przedziału podana jest liczba
zmarłych w tym przedziale wiekowym. Liczba ta jest często nazywana liczebnociš
lub częstociš.
Tab.
2. Parafia Nasiechowice 1811 1869 (2116 zmarłych) zgony w 10-letnich
przedziałach wiekowych |
||||||||||
Przedział wieku |
0 4 |
5 14 |
15 - 24 |
25 - 34 |
35 - 44 |
45 - 54 |
55 - 64 |
65 - 74 |
75 - 84 |
85 94 |
rodek przedziału |
2 |
9,5 |
19,5 |
29,5 |
39,5 |
49,5 |
59,5 |
69,5 |
79,5 |
89,5 |
Liczba zmarłych |
860 |
251 |
98 |
120 |
156 |
225 |
198 |
159 |
36 |
13 |
% zmarłych |
41 |
12 |
5 |
6 |
7 |
11 |
9 |
8 |
2 |
1 |
Powyższy
wykres przedstawia liczbę zgonów w zależnoci od wieku zgonu. Np. jeli wiek zmarłego wynosi 43 lata, to należy on do
przedziału 35-44 i liczba osób zmarłych w tym przedziale, czyli w wieku od 35
do 44 lat, wynosi 156.
rednia
długoć życia obliczona z danych zgrupowanych wynosi 25,4 lat. Obliczenia wykonujemy w następujšcy sposób:
rednia 25,4 jest trochę większa od rzeczywistej
redniej 24,8, ponieważ w obliczeniach na danych zgrupowanych bierzemy nie
rzeczywisty wiek zgonu, lecz rodek przedziału, w którym mieci się dany wiek
zgonu. Błšd nie jest jednak duży i wynosi niecałe 3%.
Wykres
potwierdza wczeniejsze obliczenia i wnioski wykonane na pełnych danych. Umieralnoć
w XIX wieku w parafii Nasiechowice miała takš dziwnš specyfikę, że rednia
długoć życia 25,5 lat należała do przedziału 20 30 lat, ale równoczenie w
tym przedziale było najmniej zgonów. Prawdopodobnie taka dziwnoć zachodziła
w całej ówczesnej Polsce, ponieważ chyba wszędzie była bardzo duża umieralnoć
niemowlšt i dzieci. W tabeli i na wykresie widać tę dużš umieralnoć dzieci. Aż
1111 zmarłych stanowiš dzieci w wieku do 15 lat (liczba 1111 jest sumš 860+251),
co stanowi 53% wszystkich zmarłych. Zatem, co druga zmarła osoba to dziecko,
ale uwaga!, nie wolno powiedzieć, że zmarło co drugie
dziecko, ponieważ dzieci urodziło się 2809 (patrz tab.1), więc zmarło ich 40%.
Do obliczenia odchylenia redniego zaokršglamy redniš
25,4 do liczby całkowitej 25 i wykonujemy następujšce rachunki:
Tym
razem wynik 23,1 jest bardzo bliski rzeczywistej wartoci 23,5 i błšd wynosi
zaledwie 2%. Stšd wniosek, że obliczenia statystyczne można wykonywać na danych
zgrupowanych i otrzymane wyniki traktować jako
prawidłowe wyniki dla całego zestawu danych.
Na
wykresie zaznaczono ten duży rozrzut wieku zgonu od redniej. Jest to przedział
na osi poziomej w kolorze zielonym od 2,3 lat do 48,5 lat. Ciekawe jest to, że
jego końce wskazujš te lata, w których było najwięcej zgonów, choć nie jest to
żadnš regułš w statystyce.
Dla
porównania specyfiki umieralnoci w parafii Nasiechowice z innymi parafiami, sporzšdziłem
zestawienie wykresów z trzech parafii: Górzno, Starogard Gdański i Nasiechowice.
Zadziwiajšca
jest duża zbieżnoć wykresów. Umieralnoć w odległych parafiach mogła
przebiegać w różny sposób, w każdej parafii były przecież inne warunki społeczne,
ekonomiczne i zdrowotne. A jednak wszędzie umieralnoć przebiegała tak
samo. Będę obserwował ten problem i jeli uzyskam informacje z innych parafii
dodam nowe wykresy.
8. Umieralnoć w 2009 roku
Pokażemy,
że w obecnym, XXI wieku, specyfika
umieralnoci jest zupełnie inna, tzn. rednia długoć życia należy do
przedziału, w którym jest największa umieralnoć oraz, że odchylenie rednie
jest małe. Nie dysponuję bieżšcymi danymi z parafii Nasiechowice, ale GUS podaje
dane zgrupowane zgonów dla woj. więtokrzyskiego za 2009 rok.
Tab.
3. Województwo więtokrzyskie, dane GUS dla 2009r. (13797 zmarłych) zgony w
5-letnich przedziałach wiekowych |
||||||||||||||||||
Wiek |
0 - 4 |
5 - 9 |
10-14 |
15-19 |
20-24 |
25-29 |
30-34 |
35-39 |
40-44 |
45-49 |
50-54 |
55-59 |
60-64 |
65-69 |
70-74 |
75-79 |
80-84 |
>84 |
Liczba zmarłych |
61 |
7 |
13 |
33 |
62 |
76 |
101 |
123 |
231 |
382 |
711 |
953 |
993 |
879 |
1465 |
2103 |
2436 |
3168 |
Należy pamiętać, że współczesne
obliczenia statystyczne GUS prowadzone sš na szerszych danych niż tylko wiek zmarłych.
Na podstawie wielu innych jeszcze danych oblicza się prawdopodobieństwo
zgonu i okrela redniš długoć trwania życia.
Przeprowadzimy tutaj proste
obliczenia tylko na podstawie wieku zgonów, analogicznie jak to zrobilimy dla
parafii Nasiechowice. W tym celu modyfikujemy dane do analogicznych przedziałów.
Tab.
4. Województwo więtokrzyskie 2009r. (13797 zmarłych) zgony w 10-letnich przedziałach
wiekowych |
||||||||||
Wiek |
0 4 |
5 14 |
15 24 |
25 34 |
35 44 |
45 54 |
55 64 |
65 74 |
75 84 |
85 94 |
Liczba zmarłych |
61 |
20 |
95 |
177 |
354 |
1093 |
1946 |
2344 |
4539 |
3168 |
Wykonujšc
obliczenia na tych danych otrzymujemy redniš długoć życia w woj.
więtokrzyskim w 2009 roku 72,4 lat
oraz odchylenie rednie 12,6 lat.
Wykres
liczebnoci zgonów w XXI wieku ma zupełnie inny przebieg niż dla XIX wieku. Wyranie
widać, że większoć osób umierała w wieku zbliżonym do redniej. W tym
przypadku odchylenie rednie 12,6 jest małe i stanowi tylko 17% redniej
długoci życia. Odchylenie wyznacza przedział 59,8 85,0 lat, w którym
skupione jest około 70% wszystkich zgonów.
rednia
długoć trwania życia w 2009 roku dla woj. więtokrzyskiego, wyliczona przez
GUS, wynosi 81,1 lat dla kobiet i 71,7 lat dla mężczyzn, czyli wspólna dla obu
płci wynosi około 76 lat. Widać więc, że nasze obliczenia
dajš wynik mniejszy o 4 lata i tak włanie powinno być, ponieważ obie te
rednie sš inaczej liczone i oznaczajš co innego. Nasza rednia oznacza, jaki
był redni wiek zgonu osób zmarłych w 2009 roku, natomiast rednia GUS oznacza,
w jakim przeciętnie wieku umrze osoba urodzona w 2009 roku. Tablice trwania
życia publikowane przez GUS majš tę wspaniałš właciwoć, że można okrelić
przewidywanš długoć życia dla osób w dowolnym wieku, nawet dla osób, które
przekroczyły redniš. Np. mężczyni, który dożyli 75 lat będš jeszcze żyli
rednio około 9 lat.
W dawnych
czasach przewidywanie długoci życia nie było oczywicie praktykowane, nie było
emerytur, ZUS ani agencji ubezpieczeniowych, a ludzie pracowali aż do mierci. Gdybymy
jednak chcieli koniecznie okrelić, na ile lat życia mogły liczyć dzieci urodzone
w XIX wieku, to mielibymy problem. Jedyne, co można by powiedzieć, to podać
redniš, oraz odsetek osób, które dożyjš 5 lub 15 lat.
W jednym z wczeniejszych rozdziałów
podano, że redni wiek żyjšcych w 1791 roku mieszkańców parafii Nasiechowice
wynosił 24 lata, za redni wiek żyjšcych w 1998 roku mieszkańców Polski
wynosił 36 lat. Porównujšc to rednie z odpowiednimi rednimi długociami życia
widzimy ciekawe zjawisko: w XIX wieku redni wiek żyjšcych i rednia długoć
życia były takie same i wynosiły 24 lata. Natomiast obecnie rednia długoć
życia (72 lata) jest dwa razy większa od redniego wieku żyjšcych mieszkańców
Polski (36 lat). Zapewne kryjš się za tym jakie prawa demograficzne z których
można wycišgnšć odpowiednie wnioski. Obecnie społeczeństwa chciałyby być młode,
aby zapewnić sobie odpowiedni rozwój, ale równoczenie chcš być stare, żeby
długo żyć. Rozważania na temat, czy jest możliwe osišgnięcie takiego stanu na
dłuższš metę, wykraczajš jednak poza zamierzony zakres tego artykułu.
9. Porównanie wykresów częstoci zgonów z krzywš
normalnš
Krzywa
normalna, zwanš również krzywš Gaussa lub krzywš dzwonowš, przedstawiona jest na
poniższym rysunku. Krzywa normalna jest okrelona cisłym wzorem matematycznym,
ale nie podajemy tego wzoru, ponieważ nie jest on potrzebny do naszych
rozważań. Krzywa normalna okrela rozkład częstoci różnych cech (parametrów) w
zjawiskach normalnych, tzn. w zjawiskach, w których cechy (parametry) zależš od
wielu, drobnych czynników losowych, ale nie ma wród nich czynników
dominujšcych.
Wiele
zjawisk w naturze ma rozkłady częstoci zgodne z krzywš normalnš. Sprawdmy, czy rozkład częstoć rocznej liczby zgonów w parafii Nasiechowice jest zgodny z krzywš normalnš.
Oto
liczby zgonów w parafii Nasiechowice w poszczególnych latach 1811, 1812,
, 1869:
34,
48, 25, 52, 40, 23, 37, 30, 27, 25, 26, 45, 50, 35, 47, 47, 46, 37, 57, 40, 45,
48, 36, 45, 50, 40, 31, 22, 33, 20, 21, 24, 32, 23, 32, 30, 110, 58, 47, 34,
21, 26, 26, 22, 65, 33, 24, 17, 12, 29, 15, 35, 17, 26, 29, 45, 62, 35, 25.
Grupujšc
te dane w odpowiednie przedziały, otrzymujemy następujšcš tabelę i wykres:
Tabela 5. Parafia Nasiechowice 1811-69 (59 lat) - roczna częstoć
zgonów |
||||||||
Liczba zgonów |
0-10 |
11-20 |
21-30 |
31-40 |
41-50 |
51-60 |
61-70 |
>70 |
Częstoć |
0 |
5 |
20 |
16 |
12 |
3 |
2 |
1 |
Powyższy
wykres jest rozkładem częstoci rocznej liczby zgonów. Jeli w jakim roku było
np. 27 zgonów, to liczba 27 należy do przedziału 21-30 i oprócz tej liczby jest
jeszcze 19 innych liczb należšcych do tego przedziału, zatem częstoć dla tego
przedziału wynosi 20.
Na
wykresie zaznaczono również rocznš redniš liczbę zgonów wynoszšcš 36.
Nakładajšc
na powyższy wykres krzywš normalnš możemy ocenić, czy rozkład częstoci zgonów
ma cechy normalnoci.
Z
powyższych wykresów wynika, że rozkład częstoci odbiega częciowo od rozkładu normalnego.
Wykres jest za mało regularny, ale ma pewne cechy normalnoci, tzn. na obu
brzegach ma małe wartoci, a większoć wartoci skupiona jest w rodkowej
częci. Na liczbę zgonów w latach 1811-69 miało wpływ wiele drobnych czynników
losowych, ale niektóre w jakim stopniu dominowały i spowodowały brak
regularnoci wykresu. Należy również wzišć pod uwagę to, że mielimy do
dyspozycji zbyt małš liczbę danych (tylko 59 liczb), i to mogło mieć największy
wpływ na brak tej regularnoci. Gdy będš dostępne następne skany
metryk Nasiechowic z lat 1870 1910, sporzšdzę analogiczny wykres na podstawie
100 danych.
Wróćmy
do wczeniej przedstawionej tabeli 2 i wykresu liczebnoci zmarłych w zależnoci
od wieku zgonu. Porównajmy ten wykres z krzywš normalnš.
Z porównania
wykresów widać, że populacja jako całoć, nie ma cech
normalnoci. Duża umieralnoć niemowlšt i dzieci jest czynnikiem dominujšcym,
który spowodował, że lewe ramię wykresu jest mocno wzniesione w górę. Natomiast
prawa częć wykresu, czyli częć odpowiadajšca zgonom powyżej 14 roku życia, ma
przebieg zbliżony do krzywej normalnej. Dla
osób, które przeżyły 14 lat można było wyznaczyć doć konkretne prognozy
dalszego trwania życia. Wyliczyłem, że rednia długoć życia dla tych osób
wynosi 49,4 lat, odchylenie rednie 13,1 lat. Odchylenie rednie jest małe i
stanowi 26% redniej długoci życia. Populacja osób, które zmarły powyżej 14
roku ma cechy populacji normalnej. Oznacza to, że zjawiska wpływajšce na
umieralnoć w tej populacji, były zależne od wielu drobnych losowych czynników,
ale nie było czynnika dominujšcego.
10. Czy współczesna populacja ludzi ma cechy populacji
normalnej?
Do
wykresu liczebnoci zgonów w 2009 roku dodałem krzywš normalnš i otrzymałem
poniższy rysunek.
Okazuje
się, że współczesna umieralnoć jest zbliżona do umieralnoci w populacji normalnej.
Wprawdzie istnieje różnica w przedziale 60 70 lat, ale da się to chyba wytłumaczyć
tym, że istnieje czynnik dominujšcy w tym okresie. Mianowicie, jest to ogół
spraw zwišzanych z przechodzeniem na emeryturę. Po 70 roku życia umieralnoć
szybko ronie. Jest też pewien problem z końcowym fragmentem wykresu, GUS publikuje
dane dotyczšce zgonów w odpowiednich przedziałach wiekowych do 84 roku życia i wszystkie
zgony powyżej 84 roku traktowane sš jako jedna liczba.
Gdybym, zamiast tej jednej liczby, miał rozbicie na przedziały 85 94, 95
104, 105 114, to wykres miałby brakujšcš częć i prawdopodobnie byłaby ona zgodna
z krzywš normalnš.
11. Umieralnoć mężczyzn a umieralnoć kobiet w XIX
wieku
Poniższa
tabela i wykres dajš możliwoć porównania umieralnoci mężczyzn i kobiet.
Tabela 5. Umieralnoć mężczyzn i
kobiet w Nasiechowicach 1811 - 1869 |
||||||||||
Wiek |
0 4 |
5
14 |
15 -
24 |
25 -
34 |
35 -
44 |
45 -
54 |
55 -
64 |
65 -
74 |
75 -
84 |
85 -
94 |
Mężczyni - % |
44,2 |
13,0 |
3,7 |
4,1 |
5,9 |
8,2 |
10,2 |
8,1 |
1,9 |
0,8 |
Kobiety - % |
37,1 |
10,8 |
5,5 |
7,2 |
8,8 |
13,0 |
8,5 |
6,9 |
1,5 |
0,5 |
rednia
długoć życia mężczyzn wynosiła 23,9 lat, za kobiet 25,7 lat, kobiety żyły
dłużej przeciętnie o 2 lata. Różnica jest niewielka, ale umieralnoć chłopców w
wieku do 15 roku była aż o 9,3% większa niż dziewczšt, co w decydujšcym stopniu
wpłynęło na niższš redniš życia mężczyzn. Obecnie (2009r.) różnica w redniej
długoci życia w woj. więtokrzyskim jest dużo większa. rednia długoć życia
mężczyzn wynosi 71,7 lat, za kobiet 81,1 lat, zatem różnica wynosi 9,4 lat.
Wynika stšd, że we współczesnych czasach istniejš jakie istotne czynniki
powodujšce dużo szybszš umieralnoć mężczyzn.
12. Krzywe wymierania w XIX i w XXI wieku
W
badaniach nad populacjami często charakteryzuje się je za pomocš krzywej
przeżywania i krzywej wymierania. Krzywa
wymierania okrela sumę (kumulację) liczby zmarłych w danej populacji dla kolejnych
przedziałów wiekowych. Liczbę zmarłych w każdym przedziale liczy się od wieku 0.
Oto tabele i krzywe wymierania dla Nasiechowic 1811-1869 i dla woj. więtokrzyskiego
2009r.
Tabela 6. Skumulowana liczebnoć zgonów w
parafii Nasiechowice 1811 - 1869 |
||||||||||
Wiek |
0 4 |
0
14 |
0 -
24 |
0 -
34 |
0 -
44 |
0 -
54 |
0 -
64 |
0 -
74 |
0 -
84 |
0 -
94 |
% zmarłych |
41 |
53 |
57 |
63 |
70 |
81 |
90 |
98 |
99 |
100 |
Tabela 7. Skumulowana liczebnoć zgonów w
woj. więtokrzyskim w 2009r. |
||||||||||
Wiek |
0 4 |
0
14 |
0 -
24 |
0 -
34 |
0 -
44 |
0 -
54 |
0 -
64 |
0 -
74 |
0 -
84 |
0 -
94 |
% zmarłych |
0 |
1 |
1 |
3 |
5 |
13 |
27 |
44 |
77 |
100 |
Krzywe
wymierania w XIX w. i XXI w. majš
zdecydowanie różny przebieg, a to oznacza, że wymieranie w obu populacjach ma całkiem
odmienny charakter. W XIX wieku 50% zgonów następowało w cišgu pierwszych 14
lat życia, natomiast w XXI wieku, taki sam procent zgonów następuje dopiero po 75
latach.
13. Wpływ epidemii cholery na redniš długoć życia.
rednia
długoć życia w parafii Nasiechowice w latach 1811-69 wynosi 24,8 lat. W czasie
epidemii cholery w latach 1847-49, zmarło 215 osób, w tym 110 osób w 1847 roku,
58 osób w 1848 roku i 47 osób w 1849 roku. Z tych 215 osób nie wszystkie osoby zmarły
na skutek cholery, ale pamiętamy, że rednio, co roku umierało w tej parafii 36
osób, czyli gdyby epidemii nie było, to umarłoby około 108 osób. Wynika stšd,
że około 107 osób (215 108 = 107) zmarło wyłšcznie wskutek epidemii. Gdyby
nie cholera, to każda z tych 107 zmarłych osób żyłaby dłużej, ale nigdy nie
dowiemy się, ile lat życia zabrała epidemia każdej z tych osób. Załóżmy więc teoretycznie, że każda z tych osób żyłaby rednio
o 1 rok dłużej. Obliczyłem, że wówczas rednia długoć życia w parafii
Nasiechowice wynosiłaby 24,88 lat. Wzrost redniej wyniósłby zaledwie 0,05 roku
(24,88 24,83 = 0,05). Natomiast, jeli założymy, że każda z tych 107 zmarłych
osób żyłaby rednio o 10 lat dłużej, rednia długoć życia wzrosłaby tylko o pół
rok. Zatem epidemia nie miała dużego wpływu na redniš długoć życia w całym
badanym okresie 1811-69.
Dla
porównania obliczyłem, że gdyby w całym okresie 1811-69 umieralnoć dzieci była
mniejsza i każde zmarłe dziecko żyłoby rednio o 10 lat dłużej, to rednia
długoć życia wzrosłaby o około 6 lat. Widać tu, jak duży wpływ na redniš długoć
życia ma umieralnoć dzieci.
Zbadałem
również, jaka była struktura wiekowa 215 zmarłych w czasie epidemii.
Tabela 8. Liczebnoć zgonów w
parafii Nasiechowice w czasie epidemii cholery 1847-49 |
||||||||||
Wiek |
0 4 |
5
14 |
15 -
24 |
25 -
34 |
35 -
44 |
45 -
54 |
55 - 64 |
65 -
74 |
75 -
84 |
85 -
94 |
% zmarłych |
25 |
22 |
7 |
10 |
9 |
9 |
11 |
6 |
1 |
0 |
Odsetek
dzieci zmarłych w czasie epidemii w wieku do 5 lat, wynosi 25% w stosunku do wszystkich
zgonów. Jest to duża liczba, ale nie tak duża, jak liczba 41%, dla tej samej
grupy dzieci, zmarłych w całym okresie 1811 1869 (patrz tab.2).
To oznacza, że w czasie epidemii umierało procentowo znacznie mniej najmłodszych
dzieci niż normalnie. Natomiast odsetek dzieci starszych, w wieku 5-14 lat,
zmarłych w czasie epidemii, wynosi 22% i jest wyższy o 10% od analogicznego
odsetka dla całego okresu. Dla osób dorosłych różnice pomiędzy umieralnociš w
czasie epidemii, a umieralnociš w całym okresie, sš znacznie mniejsze.
14. Długoć życia moich przodków.
Podczas
indeksacji parafii Nasiechowice uzyskałem również szereg danych dotyczšcych moich przodków. Nazwisko Jakubas
widnieje w ponad 400 zindeksowanych metrykach urodzeń, małżeństw i zgonów.
Dodajšc do tego informacje o Jakubasach z innych ródeł, z lat 1870 1919, otrzymałem
bazę liczšcš 467 Jakubasów, wszyscy z parafii Nasiechowice lub pobliskich
miejscowoci. Moi pradziadkowie, dziadek i ojciec mieszkali w Nasiechowicach i w
sšsiedniej parafii Kalina Wielka, i chyba większoć Jakubasów w tamtym rejonie
była ze sobš w jaki sposób spokrewniona. W bazie mam dokładny wiek zgonu tylko
dla 143 Jakubasów. rednia długoć życia tych 143 osób wynosi 23,7 lat,
odchylenie rednie 22,9 lat. Widać więc, że parametry umieralnoci
Jakubasów nie odbiegajš w istotny sposób od analogicznych parametrów dla całej
parafii Nasiechowice.
15. Podsumowanie
Na
zakończenie rozważań o długoci życia przedstawiam rysunek, który w moim
zamyle ma odzwierciedlać wymowę całego artykułu.
Sš
to dwa wczeniejsze wykresy, ale dopiero połšczone razem pokazujš niewiarygodnš
zmianę umieralnoci na przestrzeni dziejów. Dla mnie jest to symboliczny
przekaz, mówišcy o potędze rozwoju ludzkiego, a w osobistym wymiarze, ilustruje
drogę, jakš przeszli moi przodkowie w cišgu 200 lat. W tej grafice odbija się trud
i cierpienia dawnych pokoleń i jakże krzepišcy wizerunek współczesnych czasów.
Eugeniusz
Jakubas
16. ródła
1389
fotografii z ksišg metrykalnych parafii Nasiechowice z XVIII i XIX w.
Str. 312, TABL. 93 (128). ZGONY W 2009 R. WEDŁUG WIEKU, PŁCI I WOJEWÓDZTW
3. http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VI/923
4. http://www.ptg.gda.pl/index.php/publisher/articleview/action/view/frmArticleID/23/
5. http://genealodzy.pl/name-News-article-sid-120.phtml