Eugeniusz Jakubas, Zamość 2012

 

Długość życia w parafii Nasiechowice w XVIII, XIX i XXI wieku

 

Spis treści

1.      Informacje ogólne o parafii.

2.      Średni wiek żyjących mieszkańców parafii Nasiechowice w XVIII wieku.

3.      Przyrost naturalny oraz średnia liczba urodzeń i zgonów w latach 1811 – 1869

4.      Zestaw danych o długości życia mieszkańców w latach 1811 – 1869

5.      Obliczenie średniej długości życia w parafii Nasiechowice w latach 1811 – 1869

6.      Czy średnia 24,83 lat oznacza, że większość mieszkańców umierała w wieku około 24 - 25 lat?

7.      Obliczenia i wykresy na danych zgrupowanych.

8.      Umieralność w 2009 roku.

9.      Porównanie wykresów częstości zgonów z krzywą normalną.

10.  Czy współczesna populacja ludzi ma cechy populacji normalnej?

11.  Umieralność mężczyzn a umieralność kobiet w XIX wieku.

12.  Krzywe wymierania w XIX i w XXI wieku.

13.  Wpływ epidemii cholery na średnią długość życia.

14.  Długość życia moich przodków.

15.  Podsumowanie.

16.  Źródła.

 

1.      Informacje ogólne o parafii

 

Parafia Nasiechowice – mapka z początku XIX wieku.

 

W XIX wieku parafia Nasiechowice należała do powiatu Miechów, woj. kieleckie (obecnie małopolskie). W skład parafii wchodziły miejscowości:

Dziewięciele – w 1827 roku 187 osób w 29 domach; w 1878 roku 286 osób w 42 domach;

Miechowice – brak danych;

Nasiechowice – w 1827 roku 380 osób w 54 domach;

Piotrowice – 5 zagród bez roli, 3 komorników, 10 osadników z rodzinami;

Pojałowice – w 1827 roku 315 osób w 25 domach;

Zagaje – 266 mórg ziemi;

Zarogów - w 1827 roku 193 osoby w 34 domach.

Powyższe dane pochodzą ze Słownika Geograficznego i wynika z nich, że w XIX wieku w parafii Nasiechowice w jednym domu mieszkało średnio 8 osób. Słownik podaje również, że kościół parafialny w Nasiechowicach skupiał 1474 dusze, ale nie jest podane, jakiego roku dotyczy ta liczba.

W XIX wieku wsie Nasiechowice, Miechowice, Dziwięciele i Pojałowice były własnościami duchowieństwa świeckiego, natomiast wsie Zarogów, Zagaje i Piotrowice były własnościami szlacheckimi. Kościół w Nasiechowicach istniał od XIII wieku, był tu również dwór szlachecki i karczma. W Dziewięciołach, Zarogowie i Pojałowicach były dwory.    

Parafia Nasiechowice sąsiadowała z parafiami: Racławice, Kalina Wielka,  Miechów, Sławice, Prandocin, Zielenice, Wrocimowice.

 

2.      Średni wiek żyjących mieszkańców parafii Nasiechowice w XVIII wieku.

 

Pod koniec XVIII wieku, w 1791 roku, proboszcz parafii Nasiechowice ks. P. Trąbski przeprowadził spis mieszkańców poszczególnych wsi należących do parafii i oprócz imienia i nazwiska zanotował wiek każdej  osoby w dniu spisu. Oto zestaw 868 liczb uporządkowanych rosnąco, przedstawiający wiek poszczególnych mieszkańców parafii Nasiechowice:

 

1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 17, 17, 17, 17, 17, 17, 17, 17, 17, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 21, 21, 21, 21, 21, 21, 21, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 23, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 28, 28, 28, 28, 28, 29, 29, 29, 29, 29, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 31, 31, 31, 31, 31, 31, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 33, 33, 33, 33, 33, 33, 34, 34, 34, 34, 34, 34, 34, 34, 34, 35, 35, 35, 35, 35, 35, 35, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 38, 38, 39, 39, 39, 39, 39, 39, 39, 39, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 41, 41, 41, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 42, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 44, 44, 45, 45, 45, 45, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 48, 48, 48, 48, 48, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 49, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 51, 51, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 54, 54, 54, 55, 55, 55, 55, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 59, 59, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 61, 61, 61, 62, 62, 62, 62, 62, 62, 62, 62, 62, 63, 63, 63, 65, 67, 67, 67, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 80, 80, 82

 

Sumując wszystkie liczby w powyższym wykazie i dzieląc otrzymaną sumę przez 868, otrzymujemy średni wiek mieszkańca parafii Nasiechowice w 1791 roku wynoszący 24 lata.

Poniższy wykres przedstawia liczbę mieszkańców w poszczególnych przedziałach wiekowych 0-10, 11-20, itd.

Średnia 24 lata może być pocieszająca, świadczy bowiem o tym, że społeczeństwo parafii Nasiechowice było młode, a zatem prężne i zdrowe, dające gwarancje rozwoju rodzin i poszczególnych wsi. Niestety, dalsze rozdziały niniejszego artykułu zaprzeczą temu wnioskowi.

Dla porównania ze współczesnymi czasami, przedstawiono poniżej liczbę mieszkańców Polski w 1998 roku w poszczególnych przedziałach wiekowych 0-10, 11-20, itd.

 

Z powyższego wykresu wynika, że współczesne społeczeństwo Polski nie jest tak młode jak w dawnych czasach, średni wiek osób żyjących w 1998 roku wynosił 36 lat. Zobaczymy jednak w dalszych rozdziałach, że inne parametry przeżywania współczesnych społeczeństw są zdecydowanie korzystniejsze.  

 

3.      Przyrost naturalny oraz średnia liczba urodzeń i zgonów w latach 1811 – 1869

 

Wykonując indeksację metryk urodzenia, ślubów i zgonów parafii Nasiechowice uzyskałem szereg danych ogólnych i szczegółowych z lat 1811 - 1869. (Dziękuję Kornelii Major, Leszkowi Ćwiklińskiemu i pozostałym członkom ich zespołu za sfotografowanie ksiąg Nasiechowic znajdujących się w AD Kielce oraz dziękuję PTG za udostępnienie skanów do indeksacji.)

 

Tabela 1 przedstawia ogólne dane dotyczące urodzeń i zgonów.

 

Tabela 1. Parafia Nasiechowice - dane ogólne z 59 lat 1811 - 1869

 

Kobiety

Mężczyźni

Razem

Średnia roczna

Urodzenia

1352

1417

2809

48

Zgony

1066

1050

2116

36

 

Z tabeli 1 wynika, że przyrost naturalny w latach 1811 – 1869 wyniósł 693 osoby, czyli średnio w każdym roku przyrost wynosił 12 osób. Liczba ta nie jest dokładna, ponieważ nie wiemy ile osób spośród zmarłych to osadnicy przybyli z innych parafii. Z tych danych nie można również obliczyć współczynnika procentowego przyrostu naturalnego, ponieważ nie jest znana liczba mieszkańców parafii w latach 1811 – 1869.

Poniższy wykres przedstawia liczbę urodzeń i liczbę zgonów w poszczególnych latach oraz średnie roczne.

           

Średnia roczna liczby urodzeń wynosi 48. Najwięcej (84 osoby) urodziło się w 1867 roku, najmniej (22 osoby) w roku 1855.  Średnia roczna liczby zgonów wynosi 36. Najwięcej zgonów (110 osób) było 1847 roku i stało się to z powodu epidemii cholery, która nawiedziła parafię Nasiechowice w latach 1847-49. Najmniej zgonów (12 osób) było w roku 1859. Najstarszym mieszkańcem była Zofia Zawadzka, zmarła w 1866 roku w wieku 94 lat w Dziewięciołach „we dworze na łasce zostająca”.

 

4.      Zestaw danych o długości życia mieszkańców parafii Nasiechowice w latach 1811 – 1869

 

Indeksując 2116 metryk zgonów z lat 1811 – 1869 wynotowałem dla każdej osoby długość życia (wiek zgonu). Poniższy zestaw przedstawia te 2116 liczb, uporządkowane rosnąco.

 

0, 0, 0, 0.003, 0.003, 0.003, 0.003, 0.003, 0.003, 0.003, 0.005, 0.008, 0.008, 0.008, 0.008, 0.008, 0.008, 0.008, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.01, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.02, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.03, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.04, 0.05, 0.05, 0.05, 0.05, 0.05, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.06, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.08, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.1, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.2, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.3, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.4, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.5, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.6, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.7, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 0.8, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 1.5, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2.5, 2.5, 2.5, 2.5, 2.5, 2.5, 2.5, 2.5, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3.5, 3.5, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 5, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 6, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 7, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 9, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 10, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 11, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 13, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 14, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 15, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 16, 17, 17, 17, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 18, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 19, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 20, 21, 21, 21, 21, 21, 21, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 22, 23, 23, 23, 23, 23, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 24, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 25, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 26, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 27, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 28, 29, 29, 29, 29, 29, 29, 29, 29, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 30, 31, 31, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 32, 33, 33, 33, 33, 33, 33, 33, 33, 34, 35, 35, 35, 35, 35, 35, 35, 35, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 36, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 37, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 38, 39, 39, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 40, 41, 42, 42, 42, 42, 42, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 43, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 44, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 45, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 46, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 47, 48, 48, 48, 48, 48, 48, 48, 48, 48, 48, 48, 49, 49, 49, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 50, 51, 51, 51, 51, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 52, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 53, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 54, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 55, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 56, 57, 57, 57, 57, 57, 57, 57, 58, 58, 58, 58, 58, 58, 58, 58, 59, 59, 59, 59, 59, 59, 59, 59, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 60, 61, 61, 61, 62, 62, 62, 62, 62, 63, 63, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 64, 65, 65, 65, 65, 65, 65, 65, 65, 65, 65, 65, 65, 65, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 66, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 67, 68, 68, 68, 68, 68, 68, 68, 68, 69, 69, 69, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 70, 71, 71, 71, 71, 72, 72, 72, 72, 72, 73, 73, 74, 74, 75, 75, 75, 75, 75, 75, 76, 76, 76, 76, 76, 76, 76, 77, 78, 78, 78, 78, 78, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 80, 83, 83, 85, 85, 85, 86, 87, 89, 90, 90, 90, 90, 90, 91, 94.

Powyższe liczby oznaczają wiek zmarłego w latach. Np. pierwsze trzy liczby równe 0 oznaczają, że troje dzieci miało zerową długość życia, tzn. zmarło tuż po urodzeniu. Następnych siedem liczb równych 0.003 oznacza, że siedmioro dzieci przeżyło 0.003 roku (w metrykach tych osób było podane, że żyły 1 dzień i z ułamka 1/365 otrzymujemy po zaokrągleniu liczbę 0.003). Ostatnie dwie liczby 91 i 94 oznaczają, że jedna osoba zmarła w wieku 91 lat i jedna w wieku 94 lat.

5.      Obliczenie średniej długości życia w latach 1811 - 1869

Do obliczenia średniej długości życia posłuży powyższy zestaw 2116 zgonów. Sumując wszystkie liczby z powyższego zestawu otrzymujemy 52 542,59 lat. Dzieląc tę liczbę przez 2116, otrzymujemy średnią 24,83 lat. Jest to średnia długość życia wszystkich osób zmarłych w parafii Nasiechowice w latach 1811 – 1869. Gdy po raz pierwszy obliczyłem średnią 24,83,  zdziwiłem się, że jest tak niska. Zapytałem na forum dyskusyjnym, czy w innych parafiach również średnie są takie niskie, i okazało się, że Nasiechowice nie są wyjątkiem. Dodatkowo znalazłem w sieci artykuł Pomorskiego Towarzystwa Genealogicznego, w którym podano, że w Starogardzie Gdańskim, pod koniec XIX wieku, średnia wynosiła 19 lat.

6.      Czy średnia długość życia 24,83 lat oznacza, że większość mieszkańców parafii Nasiechowice umierała w wieku około 24 - 25 lat?

Aby odpowiedzieć na to pytanie należy obliczyć odchylenie standardowe lub odchylenie średnie. W dalszej części będziemy posługiwać się odchyleniem średnim.

Aby obliczyć odchylenie średnie wyznaczamy dla każdej osoby różnicę pomiędzy długością jej życia i średnią 24,8 lat, a następnie obliczamy średnią ze wszystkich tych różnic. Należy jednak pamiętać, że dla różnic ujemnych bierzemy ich wartość bezwzględną. Wykonując takie obliczenia dla naszego zestawu otrzymujemy odchylenie średnie 23,5 lat. Oznacza to, że długość życia przeciętnego mieszkańca parafii Nasiechowice różni się od średniej długości życia aż o 23,5 lat. Odchylenie to jest więc bardzo duże, stanowi bowiem aż 95% średniej. Wynika stąd, że większość zgonów następowała w wieku znacznie oddalonym od średniej, mianowicie duża część umierała w bardzo młodym wieku oraz spora część w wieku około 50 lat.

We wspomnianym wyżej artykule dotyczącym Starogardu Gdańskiego znajduje się tabela zgonów w poszczególnych grupach wiekowych. Dla okresu 1810 – 1869 tamta średnia długość życia wynosi 22,8 lat, ale nie podano wartości odchylenia średniego, więc sam obliczyłem tę wartość i otrzymałem 22,5 lat. To odchylenie również jest bardzo duże i stanowi aż 99% średniej. Zatem specyfika umieralności w parafii Nasiechowice również nie jest wyjątkiem.

 

7.      Obliczenia i wykresy na danych zgrupowanych

 

Wszystkie powyższe obliczenia przeprowadzono na pełnym zestawie danych, za pomocą „suchych” liczb i wzorów. Przydałoby się jednak jakieś bardziej obrazowe przedstawienie umieralności w XIX wieku. W badaniach statystycznych, gdy pełne dane są zbyt obszerne do opublikowania, podaje się je w postaci zgrupowanej. Poniższa tabela 2 i wykres prezentują strukturę umieralności w parafii Nasiechowice za pomocą takich danych zgrupowanych. Wiek zgonu zgrupowany jest w przedziały 0-4, 5-14, 15-24, itd. Dla każdego przedziału podana jest liczba zmarłych w tym przedziale wiekowym. Liczba ta jest często nazywana liczebnością lub częstością.

 

Tab. 2. Parafia Nasiechowice 1811 – 1869 (2116 zmarłych) – zgony w 10-letnich przedziałach wiekowych

Przedział wieku

0 – 4

5 – 14

15 - 24

25 - 34

35 - 44

45 - 54

55 - 64

65 - 74

75 - 84

85 – 94

Środek przedziału

2

9,5

19,5

29,5

39,5

49,5

59,5

69,5

79,5

89,5

Liczba zmarłych

860

251

98

120

156

225

198

159

36

13

% zmarłych

41

12

5

6

7

11

9

8

2

1

 

              

Powyższy wykres przedstawia liczbę zgonów w zależności od wieku zgonu. Np. jeśli wiek zmarłego wynosi 43 lata, to należy on do przedziału 35-44 i liczba osób zmarłych w tym przedziale, czyli w wieku od 35 do 44 lat, wynosi 156.

Średnia długość życia obliczona z danych zgrupowanych wynosi 25,4 lat. Obliczenia wykonujemy w następujący sposób:

Średnia 25,4 jest trochę większa od rzeczywistej średniej 24,8, ponieważ w obliczeniach na danych zgrupowanych bierzemy nie rzeczywisty wiek zgonu, lecz środek przedziału, w którym mieści się dany wiek zgonu. Błąd nie jest jednak duży i wynosi niecałe 3%.

Wykres potwierdza wcześniejsze obliczenia i wnioski wykonane na pełnych danych. Umieralność w XIX wieku w parafii Nasiechowice miała taką dziwną specyfikę, że średnia długość życia 25,5 lat należała do przedziału 20 – 30 lat, ale równocześnie w tym przedziale było najmniej zgonów. Prawdopodobnie taka „dziwność” zachodziła w całej ówczesnej Polsce, ponieważ chyba wszędzie była bardzo duża umieralność niemowląt i dzieci. W tabeli i na wykresie widać tę dużą umieralność dzieci. Aż 1111 zmarłych stanowią dzieci w wieku do 15 lat (liczba 1111 jest sumą 860+251), co stanowi 53% wszystkich zmarłych. Zatem, co druga zmarła osoba to dziecko, ale uwaga!, nie wolno powiedzieć, że zmarło co drugie dziecko, ponieważ dzieci urodziło się 2809 (patrz tab.1), więc zmarło ich 40%.

Do obliczenia odchylenia średniego zaokrąglamy średnią 25,4 do liczby całkowitej 25 i wykonujemy następujące rachunki:

Tym razem wynik 23,1 jest bardzo bliski rzeczywistej wartości 23,5 i błąd wynosi zaledwie 2%. Stąd wniosek, że obliczenia statystyczne można wykonywać na danych zgrupowanych i otrzymane wyniki traktować jako prawidłowe wyniki dla całego zestawu danych.

Na wykresie zaznaczono ten duży rozrzut wieku zgonu od średniej. Jest to przedział na osi poziomej w kolorze zielonym od 2,3 lat do 48,5 lat. Ciekawe jest to, że jego końce wskazują te lata, w których było najwięcej zgonów, choć nie jest to żadną regułą w statystyce.

 

Dla porównania specyfiki umieralności w parafii Nasiechowice z innymi parafiami, sporządziłem zestawienie wykresów z trzech parafii: Górzno, Starogard Gdański i Nasiechowice.

 

 

Zadziwiająca jest duża zbieżność wykresów. Umieralność w odległych parafiach mogła przebiegać w różny sposób, w każdej parafii były przecież inne warunki społeczne, ekonomiczne i zdrowotne. A jednak wszędzie umieralność przebiegała tak samo. Będę obserwował ten problem i jeśli uzyskam informacje z innych parafii dodam nowe wykresy.

 

8.      Umieralność w 2009 roku

 

Pokażemy, że w obecnym, XXI wieku, specyfika umieralności jest zupełnie inna, tzn. średnia długość życia należy do przedziału, w którym jest największa umieralność oraz, że odchylenie średnie jest małe. Nie dysponuję bieżącymi danymi z parafii Nasiechowice, ale GUS podaje dane zgrupowane zgonów dla woj. świętokrzyskiego za 2009 rok.

 

Tab. 3. Województwo świętokrzyskie, dane GUS dla 2009r. (13797 zmarłych) – zgony w 5-letnich przedziałach wiekowych

Wiek

0 - 4

5 - 9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

>84

Liczba zmarłych

61

7

13

33

62

76

101

123

231

382

711

953

993

879

1465

2103

2436

3168

 

Należy pamiętać, że współczesne obliczenia statystyczne GUS prowadzone są na szerszych danych niż tylko wiek zmarłych. Na podstawie wielu innych jeszcze danych oblicza się prawdopodobieństwo zgonu i określa średnią długość trwania życia.

Przeprowadzimy tutaj proste obliczenia tylko na podstawie wieku zgonów, analogicznie jak to zrobiliśmy dla parafii Nasiechowice. W tym celu modyfikujemy dane do analogicznych przedziałów.

 

Tab. 4. Województwo świętokrzyskie – 2009r. (13797 zmarłych) – zgony w 10-letnich przedziałach wiekowych

Wiek

0 – 4

5 – 14

15 – 24

25 – 34

35 – 44

45 – 54

55 – 64

65 – 74

75 – 84

85 – 94

Liczba zmarłych

61

20

95

177

354

1093

1946

2344

4539

3168

                                  

Wykonując obliczenia na tych danych otrzymujemy średnią długość życia w woj. świętokrzyskim w 2009 roku 72,4 lat oraz odchylenie średnie 12,6 lat.

 

                       

Wykres liczebności zgonów w XXI wieku ma zupełnie inny przebieg niż dla XIX wieku. Wyraźnie widać, że większość osób umierała w wieku zbliżonym do średniej. W tym przypadku odchylenie średnie 12,6 jest małe i stanowi tylko 17% średniej długości życia. Odchylenie wyznacza przedział 59,8 – 85,0 lat, w którym skupione jest około 70% wszystkich zgonów.

 

Średnia długość trwania życia w 2009 roku dla woj. świętokrzyskiego, wyliczona przez GUS, wynosi 81,1 lat dla kobiet i 71,7 lat dla mężczyzn, czyli wspólna dla obu płci wynosi około 76 lat. Widać więc, że nasze obliczenia dają wynik mniejszy o 4 lata i tak właśnie powinno być, ponieważ obie te średnie są inaczej liczone i oznaczają co innego. Nasza średnia oznacza, jaki był średni wiek zgonu osób zmarłych w 2009 roku, natomiast średnia GUS oznacza, w jakim przeciętnie wieku umrze osoba urodzona w 2009 roku. Tablice trwania życia publikowane przez GUS mają tę wspaniałą właściwość, że można określić przewidywaną długość życia dla osób w dowolnym wieku, nawet dla osób, które przekroczyły średnią. Np. mężczyźni, który dożyli 75 lat będą jeszcze żyli średnio około 9 lat. 

 

W dawnych czasach przewidywanie długości życia nie było oczywiście praktykowane, nie było emerytur, ZUS ani agencji ubezpieczeniowych, a ludzie pracowali aż do śmierci. Gdybyśmy jednak chcieli koniecznie określić, na ile lat życia mogły liczyć dzieci urodzone w XIX wieku, to mielibyśmy problem. Jedyne, co można by powiedzieć, to podać średnią, oraz odsetek osób, które dożyją 5 lub 15 lat.

 

W jednym z wcześniejszych rozdziałów podano, że średni wiek żyjących w 1791 roku mieszkańców parafii Nasiechowice wynosił 24 lata, zaś średni wiek żyjących w 1998 roku mieszkańców Polski wynosił 36 lat. Porównując to średnie z odpowiednimi średnimi długościami życia widzimy ciekawe zjawisko: w XIX wieku średni wiek żyjących i średnia długość życia były takie same i wynosiły 24 lata. Natomiast obecnie średnia długość życia (72 lata) jest dwa razy większa od średniego wieku żyjących mieszkańców Polski (36 lat). Zapewne kryją się za tym jakieś prawa demograficzne z których można wyciągnąć odpowiednie wnioski. Obecnie społeczeństwa chciałyby być młode, aby zapewnić sobie odpowiedni rozwój, ale równocześnie chcą być stare, żeby długo żyć. Rozważania na temat, czy jest możliwe osiągnięcie takiego stanu na dłuższą metę, wykraczają jednak poza zamierzony zakres tego artykułu.

 

9.      Porównanie wykresów częstości zgonów z krzywą normalną

 

Krzywa normalna, zwaną również krzywą Gaussa lub krzywą dzwonową, przedstawiona jest na poniższym rysunku. Krzywa normalna jest określona ścisłym wzorem matematycznym, ale nie podajemy tego wzoru, ponieważ nie jest on potrzebny do naszych rozważań. Krzywa normalna określa rozkład częstości różnych cech (parametrów) w zjawiskach normalnych, tzn. w zjawiskach, w których cechy (parametry) zależą od wielu, drobnych czynników losowych, ale nie ma wśród nich czynników dominujących.

 

 

Wiele zjawisk w naturze ma rozkłady częstości zgodne z krzywą normalną. Sprawdźmy, czy rozkład częstość rocznej liczby zgonów w parafii Nasiechowice jest zgodny z krzywą normalną.

Oto liczby zgonów w parafii Nasiechowice w poszczególnych latach 1811, 1812, …, 1869:

34, 48, 25, 52, 40, 23, 37, 30, 27, 25, 26, 45, 50, 35, 47, 47, 46, 37, 57, 40, 45, 48, 36, 45, 50, 40, 31, 22, 33, 20, 21, 24, 32, 23, 32, 30, 110, 58, 47, 34, 21, 26, 26, 22, 65, 33, 24, 17, 12, 29, 15, 35, 17, 26, 29, 45, 62, 35, 25.

Grupując te dane w odpowiednie przedziały, otrzymujemy następującą tabelę i wykres:

 

Tabela 5.  Parafia Nasiechowice 1811-69 (59 lat) -  roczna częstość zgonów

Liczba zgonów

0-10

11-20

21-30

31-40

41-50

51-60

61-70

>70

Częstość

0

5

20

16

12

3

2

1

 

Powyższy wykres jest rozkładem częstości rocznej liczby zgonów. Jeśli w jakimś roku było np. 27 zgonów, to liczba 27 należy do przedziału 21-30 i oprócz tej liczby jest jeszcze 19 innych liczb należących do tego przedziału, zatem częstość dla tego przedziału wynosi 20.

Na wykresie zaznaczono również roczną średnią liczbę zgonów wynoszącą 36.

 

Nakładając na powyższy wykres krzywą normalną możemy ocenić, czy rozkład częstości zgonów ma cechy „normalności”.

Z powyższych wykresów wynika, że rozkład częstości odbiega częściowo od rozkładu normalnego. Wykres jest za mało regularny, ale ma pewne cechy „normalności”, tzn. na obu brzegach ma małe wartości, a większość wartości skupiona jest w środkowej części. Na liczbę zgonów w latach 1811-69 miało wpływ wiele drobnych czynników losowych, ale niektóre w jakimś stopniu dominowały i spowodowały brak regularności wykresu. Należy również wziąć pod uwagę to, że mieliśmy do dyspozycji zbyt małą liczbę danych (tylko 59 liczb), i to mogło mieć największy wpływ na brak tej regularności. Gdy będą dostępne następne skany metryk Nasiechowic z lat 1870 – 1910, sporządzę analogiczny wykres na podstawie 100 danych.

 

Wróćmy do wcześniej przedstawionej tabeli 2 i wykresu liczebności zmarłych w zależności od wieku zgonu. Porównajmy ten wykres z krzywą normalną.

           

Z porównania wykresów widać, że populacja jako całość, nie ma cech „normalności”. Duża umieralność niemowląt i dzieci jest czynnikiem dominującym, który spowodował, że lewe ramię wykresu jest mocno wzniesione w górę. Natomiast prawa część wykresu, czyli część odpowiadająca zgonom powyżej 14 roku życia, ma przebieg zbliżony do krzywej normalnej.  Dla osób, które przeżyły 14 lat można było wyznaczyć dość konkretne prognozy dalszego trwania życia. Wyliczyłem, że średnia długość życia dla tych osób wynosi 49,4 lat, odchylenie średnie 13,1 lat. Odchylenie średnie jest małe i stanowi 26% średniej długości życia. Populacja osób, które zmarły powyżej 14 roku ma cechy populacji normalnej. Oznacza to, że zjawiska wpływające na umieralność w tej populacji, były zależne od wielu drobnych losowych czynników, ale nie było czynnika dominującego.

 

10.  Czy współczesna populacja ludzi ma cechy populacji normalnej?

 

Do wykresu liczebności zgonów w 2009 roku dodałem krzywą normalną i otrzymałem poniższy rysunek.

           

Okazuje się, że współczesna umieralność jest zbliżona do umieralności w populacji normalnej. Wprawdzie istnieje różnica w przedziale 60 – 70 lat, ale da się to chyba wytłumaczyć tym, że istnieje czynnik dominujący w tym okresie. Mianowicie, jest to ogół spraw związanych z przechodzeniem na emeryturę. Po 70 roku życia umieralność szybko rośnie. Jest też pewien problem z końcowym fragmentem wykresu, GUS publikuje dane dotyczące zgonów w odpowiednich przedziałach wiekowych do 84 roku życia i wszystkie zgony powyżej 84 roku traktowane są jako jedna liczba. Gdybym, zamiast tej jednej liczby, miał rozbicie na przedziały 85 – 94, 95 – 104, 105 – 114, to wykres miałby brakującą część i prawdopodobnie byłaby ona zgodna z krzywą normalną.

 

11.  Umieralność mężczyzn a umieralność kobiet w XIX wieku

           

Poniższa tabela i wykres dają możliwość porównania umieralności mężczyzn i kobiet. 

 

Tabela 5. Umieralność mężczyzn i kobiet w Nasiechowicach 1811 - 1869

Wiek

0 – 4

5 – 14

15 - 24

25 - 34

35 - 44

45 - 54

55 - 64

65 - 74

75 - 84

85 - 94

Mężczyźni - %

44,2

13,0

3,7

4,1

5,9

8,2

10,2

8,1

1,9

0,8

Kobiety - %

37,1

10,8

5,5

7,2

8,8

13,0

8,5

6,9

1,5

0,5

 

                       

Średnia długość życia mężczyzn wynosiła 23,9 lat, zaś kobiet 25,7 lat, kobiety żyły dłużej przeciętnie o 2 lata. Różnica jest niewielka, ale umieralność chłopców w wieku do 15 roku była aż o 9,3% większa niż dziewcząt, co w decydującym stopniu wpłynęło na niższą średnią życia mężczyzn. Obecnie (2009r.) różnica w średniej długości życia w woj. świętokrzyskim jest dużo większa. Średnia długość życia mężczyzn wynosi 71,7 lat, zaś kobiet 81,1 lat, zatem różnica wynosi 9,4 lat. Wynika stąd, że we współczesnych czasach istnieją jakieś istotne czynniki powodujące dużo szybszą umieralność mężczyzn.

 

12.  Krzywe wymierania w XIX i w XXI wieku

 

W badaniach nad populacjami często charakteryzuje się je za pomocą krzywej przeżywania i krzywej wymierania. Krzywa wymierania określa sumę (kumulację) liczby zmarłych w danej populacji dla kolejnych przedziałów wiekowych. Liczbę zmarłych w każdym przedziale liczy się od wieku 0. Oto tabele i krzywe wymierania dla Nasiechowic 1811-1869 i dla woj. świętokrzyskiego 2009r.

 

Tabela 6. Skumulowana liczebność zgonów w parafii Nasiechowice 1811 - 1869

Wiek

0 – 4

0 – 14

0 - 24

0 - 34

0 - 44

0 - 54

0 - 64

0 - 74

0 - 84

0 - 94

% zmarłych

41

53

57

63

70

81

90

98

99

100

 

           

           

Tabela 7. Skumulowana liczebność zgonów w woj. świętokrzyskim w 2009r.

Wiek

0 – 4

0 – 14

0 - 24

0 - 34

0 - 44

0 - 54

0 - 64

0 - 74

0 - 84

0 - 94

% zmarłych

0

1

1

3

5

13

27

44

77

100

 

Krzywe wymierania w XIX w. i XXI w. mają zdecydowanie różny przebieg, a to oznacza, że wymieranie w obu populacjach ma całkiem odmienny charakter. W XIX wieku 50% zgonów następowało w ciągu pierwszych 14 lat życia, natomiast w XXI wieku, taki sam procent zgonów następuje dopiero po 75 latach. 

 

13.  Wpływ epidemii cholery na średnią długość życia.

 

Średnia długość życia w parafii Nasiechowice w latach 1811-69 wynosi 24,8 lat. W czasie epidemii cholery w latach 1847-49, zmarło 215 osób, w tym 110 osób w 1847 roku, 58 osób w 1848 roku i 47 osób w 1849 roku. Z tych 215 osób nie wszystkie osoby zmarły na skutek cholery, ale pamiętamy, że średnio, co roku umierało w tej parafii 36 osób, czyli gdyby epidemii nie było, to umarłoby około 108 osób. Wynika stąd, że około 107 osób (215 – 108 = 107) zmarło wyłącznie wskutek epidemii. Gdyby nie cholera, to każda z tych 107 zmarłych osób żyłaby dłużej, ale nigdy nie dowiemy się, ile lat życia zabrała epidemia każdej z tych osób. Załóżmy więc teoretycznie, że każda z tych osób żyłaby średnio o 1 rok dłużej. Obliczyłem, że wówczas średnia długość życia w parafii Nasiechowice wynosiłaby 24,88 lat. Wzrost średniej wyniósłby zaledwie 0,05 roku (24,88 – 24,83 = 0,05). Natomiast, jeśli założymy, że każda z tych 107 zmarłych osób żyłaby średnio o 10 lat dłużej, średnia długość życia wzrosłaby tylko o pół rok. Zatem epidemia nie miała dużego wpływu na średnią długość życia w całym badanym okresie 1811-69.

Dla porównania obliczyłem, że gdyby w całym okresie 1811-69 umieralność dzieci była mniejsza i każde zmarłe dziecko żyłoby średnio o 10 lat dłużej, to średnia długość życia wzrosłaby o około 6 lat. Widać tu, jak duży wpływ na średnią długość życia ma umieralność dzieci.

 

Zbadałem również, jaka była struktura wiekowa 215 zmarłych w czasie epidemii.

 

Tabela 8. Liczebność zgonów w parafii Nasiechowice w czasie epidemii cholery 1847-49

Wiek

0 – 4

5 – 14

15 - 24

25 - 34

35 - 44

45 - 54

55 - 64

65 - 74

75 - 84

85 - 94

% zmarłych

25

22

7

10

9

9

11

6

1

0

 

Odsetek dzieci zmarłych w czasie epidemii w wieku do 5 lat, wynosi 25% w stosunku do wszystkich zgonów. Jest to duża liczba, ale nie tak duża, jak liczba 41%, dla tej samej grupy dzieci, zmarłych w całym okresie 1811 – 1869 (patrz tab.2). To oznacza, że w czasie epidemii umierało procentowo znacznie mniej najmłodszych dzieci niż normalnie. Natomiast odsetek dzieci starszych, w wieku 5-14 lat, zmarłych w czasie epidemii, wynosi 22% i jest wyższy o 10% od analogicznego odsetka dla całego okresu. Dla osób dorosłych różnice pomiędzy umieralnością w czasie epidemii, a umieralnością w całym okresie, są znacznie mniejsze.

 

14.  Długość życia moich przodków.

 

Podczas indeksacji parafii Nasiechowice uzyskałem również szereg danych dotyczących moich przodków. Nazwisko Jakubas widnieje w ponad 400 zindeksowanych metrykach urodzeń, małżeństw i zgonów. Dodając do tego informacje o Jakubasach z innych źródeł, z lat 1870 – 1919, otrzymałem bazę liczącą 467 Jakubasów, wszyscy z parafii Nasiechowice lub pobliskich miejscowości. Moi pradziadkowie, dziadek i ojciec mieszkali w Nasiechowicach i w sąsiedniej parafii Kalina Wielka, i chyba większość Jakubasów w tamtym rejonie była ze sobą w jakiś sposób spokrewniona. W bazie mam dokładny wiek zgonu tylko dla 143 Jakubasów. Średnia długość życia tych 143 osób wynosi 23,7 lat, odchylenie średnie 22,9 lat. Widać więc, że parametry umieralności Jakubasów nie odbiegają w istotny sposób od analogicznych parametrów dla całej parafii Nasiechowice.

 

15.  Podsumowanie

 

Na zakończenie rozważań o długości życia przedstawiam rysunek, który w moim zamyśle ma odzwierciedlać wymowę całego artykułu.

 

                  

Są to dwa wcześniejsze wykresy, ale dopiero połączone razem pokazują niewiarygodną zmianę umieralności na przestrzeni dziejów. Dla mnie jest to symboliczny przekaz, mówiący o potędze rozwoju ludzkiego, a w osobistym wymiarze, ilustruje drogę, jaką przeszli moi przodkowie w ciągu 200 lat. W tej grafice odbija się trud i cierpienia dawnych pokoleń i jakże krzepiący wizerunek współczesnych czasów.

Eugeniusz Jakubas

16.  Źródła

 

1. http://metryki.genbaza.pl/

1389 fotografii z ksiąg metrykalnych parafii Nasiechowice z XVIII i XIX w.

 

2. http://www.wszedukacja.pl/artykuly_zalaczniki/materialy_prowadzacy/PUBL_rs_rocznik_demograficzny_2010.pdf

Str. 312, TABL. 93 (128). ZGONY W 2009 R. WEDŁUG WIEKU, PŁCI I WOJEWÓDZTW

 

3. http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VI/923

 

4. http://www.ptg.gda.pl/index.php/publisher/articleview/action/view/frmArticleID/23/

 

5. http://genealodzy.pl/name-News-article-sid-120.phtml